Postępowanie o naruszenie zbiorowych praw konsumentów z punktu widzenia przedsiębiorcy

Naruszenie zbiorowych interesów konsumentów

Artykuł 24 Ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów wskazuje, czym właściwie są praktyki naruszające zbiorowy interes konsumentów. Przede wszystkim warto wiedzieć, że naruszenie zbiorowych interesów konsumentów ma miejsce wtedy, gdy przedsiębiorca stosuje bezprawną praktykę dotykającą pewnej grupy konsumentów.

Co istotne, owa praktyka nie może stanowić sumy indywidualnych interesów konsumentów. Oznacza to, że w przypadku błędnie naliczanych rachunków czy użycia niedozwolonego postanowienia umownego w jednej, skonkretyzowanej umowie, nie stanowi to naruszenia wskazanego w ww. ustawie.

Według wspomnianej ustawy nie można stosować praktyk, które są sprzeczne z prawem dobrymi obyczajami lub godzą w interes konsumentów. Będą to przede wszystkim:

• Nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji;
• Naruszanie obowiązku udzielania rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji;
• Proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych konsumentów lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru.

Kiedy można wszcząć postępowanie w sprawie naruszenia?

ostępowanie Prezesa UOKiK jest wszczynane z urzędu, ale instytucja zawiadomienia o praktykach, które naruszają zbiorowy interes konsumentów została uwzględniona w przepisach. Znajdziemy ją w artykule 100 ustawy, zgodnie z którym każdy może zgłosić takie zawiadomienie na piśmie. Mimo to nie można wszcząć postępowania na wniosek - czyli złożenie zawiadomienia nie zobowiązuje Prezesa UOKiK do wszczęcia tego postępowania.
Złożone zawiadomienie jest traktowane tylko jako źródło informacji o prawdopodobnym problemie. Urząd samodzielnie decyduje, czy należy podjąć dalsze czynności w tej sprawie. Skarga, którą składa konsument, zobowiązuje Prezesa UOKiK tylko do rozpatrzenia zasadności zawiadomienia. Ponadto Prezes nie jest związany treścią zawiadomienia. Poza zarzuceniem praktyk wskazanych przez konsumenta, Prezes może posądzić przedsiębiorcę także o inne naruszenia.

Zgłoszenie skargi przez jednego konsumenta a interes zbiorowy

Pisemna skarga na naruszenie zbiorowego interesu konsumentów może zostać złożona przez każdego. Jak więc widać, katalog uprawnionych jest szeroki i może zrobić to nawet jedna osoba. Najważniejsze, aby wskazane w zawiadomieniu naruszenie nie stanowiło jedynie indywidualnego problemu danego konsumenta. Musi odnosić się ono do niedozwolonych praktyk w rozumieniu wcześniej wskazanym przez artykuł. Powinno więc stanowić objaw praktyki danego przedsiębiorcy.

Przebieg postępowania

Przepisy uwzględniają możliwość przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, które poprzedza wszczęcie postępowania właściwego.

Postępowanie wyjaśniające

Jest to postępowanie, które może być wszczęte na drodze postanowienia wtedy, gdy okoliczności wskazują, iż mogło dojść do naruszenia przepisów ustawy. Celem tego rodzaju postępowania jest wstępne ustalenie, czy rzeczywiście miało miejsce naruszenie przepisów. Cały przebieg postępowania wyjaśniającego nie zajmuje więcej niż 4 miesiące. Zdarza się jednak, że w wyjątkowo zawiłych sprawach czas ten przedłuża się do 5 miesięcy.

Postępowanie w sprawie naruszeń zbiorowych interesów konsumentów

W ramach postępowania właściwego, Prezes UOKiK może wydać decyzję tymczasową, która zobliguje przedsiębiorcę do zaniechania wskazanych działań. Dzieje się tak pod warunkiem, że doszło do uprawdopodobnienia, iż działania te mogą powodować poważne zagrożenia dla konsumentów trudne do usunięcia przez przedsiębiorcę.

Podczas prowadzenia postępowania, Prezes UOKiK gromadzi wszelkie informacje, wyjaśnienia, dokumenty od strony postępowania. Może także przesłuchiwać świadków, powoływać biegłych, czy uzyskać dostęp do dowodów, które stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa.

Jednocześnie pracownicy urzędu są zobowiązani do ochrony tajemnicy oraz wszelkich informacji, które poznali w toku postępowania.

Wystąpienie do przedsiębiorcy bez wszczynania postępowania

Najbardziej łagodną formą załatwienia takiej sprawy jest wystąpienie przez Prezesa Urzędu do przedsiębiorcy bez wszczęcia postepowania. Wtedy przedsiębiorca może w określonym terminie przekazać swoje stanowisko w sprawie. Taki tryb daje dużą dobrowolność i często jest stosowany nie jako etap „przed” wszczęciem postępowania, tylko „zamiast” niego. Jeśli przedsiębiorca przekaże informacje i wyjaśnienia, może poskutkować to skutecznym i szybszym zapewnieniem zachowania przedsiębiorcy zgodnie z prawem. Oczywiście w tym trybie przedsiębiorca nie jest zobowiązany do podjęcia jakiejkolwiek reakcji na działanie Prezesa UOKiK. Nie zostanie w wyniku tego objęty żadnymi sankcjami karnymi.

Jak może bronić się przedsiębiorca? Ugodowe zamknięcie sprawy

Na początek należy zaznaczyć, że postępowania przed urzędem antymonopolowym w większości przypadków są załatwiane polubownie. Od lat mamy do czynienia z tendencją ugodową zarówno w postepowaniach prowadzonych przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, jak i przed Komisją Europejską.

Dlatego jeśli wszczęto postępowanie przeciw przedsiębiorcy, to wciąż może zakończyć się ono ugodą. Taka forma załatwienia sprawy pozwala zamknąć postępowanie bez nakładania kary albo nałożeniem kary obniżonej.

W ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów przewidziano dwie drogi ugodowego rozwiązywania tego typu spraw:

• Wydanie decyzji zobowiązującej
• Dobrowolne poddanie się karze.

Skutkiem każdego z tych trybów jest wydanie decyzji, ale przedsiębiorca może zniwelować negatywne konsekwencje postępowania.

Decyzja zobowiązująca

Wydanie decyzji zobowiązującej jest jedną z dróg ugodowego zamknięcia sprawy przed UOKiK. W ramach tego przedsiębiorca proponuje podjęcie działań zmierzających do usunięcia negatywnych skutków praktyk, które mu zarzucono.

Przedsiębiorca może zrobić to na wszystkich etapach postępowania przez Prezesem. Istotne jest jednak to, że Prezes nie może wydać decyzji zobowiązującej bez złożenia przez stronę propozycji owego zobowiązania przez przedsiębiorcę. Funkcja Prezesa polega tutaj wyłącznie na zaakceptowaniu zobowiązania zaproponowanego przez stronę postępowania.

Taki sposób daje przedsiębiorcy szansę na zupełnie uniknięcie kary pieniężnej i kosztów wynikających z prowadzenia postępowania. Dodatkowo wydana decyzja zobowiązująca nie zawiera przesądzenia o tym, czy faktycznie doszło do danego naruszenia.

Przykład: postępowanie przeciw Polkomtel

Jako przykład decyzji zobowiązującej można wskazać decyzję nr DOZIK 2/2021 z dnia 21 kwietnia 2021 roku dotycząca Polkomtel sp. z o.o. . Spółce zarzucono m.in. naruszenie zbiorowego interesu konsumentów w wyniku świadczenia na ich rzecz usług o podwyższonej opłacie bez posiadania wiedzy o podmiocie realizującym dodatkowe świadczenia i bez sprawowania efektywnej kontroli nad sposobem przygotowania i realizacji tych świadczeń. Ponadto spółka udzielała odpowiedzi na reklamacje bez pełnej informacji o tych usługach, tzn. bez wskazania nazwy świadczonej usługi i podmiotu realizującego to świadczenie, co w znaczący sposób utrudniało konsumentowi weryfikację prawidłowości świadczenia.

Polkomtel sp. z o.o. zobligował się do podjęcia działań prowadzących do zakończenia naruszeń i usunięcia ich skutków m.in. poprzez:

• Wprowadzenie zmian w sposobie uruchamiania i świadczenia usług o podwyższonej opłacie;
• Rozpoczęcia stosowania w relacjach z kontrahentami zaangażowanymi w realizację dodatkowego świadczenia zmienionego wzorca zgłoszenia uruchomienia usługi;
• Weryfikację realizacji zobowiązań

Wszystkie wymienione czynności miały zostać wdrożone w ciągu jednego miesiąca od daty uprawomocnienia się decyzji Prezesa Urzędu.

Dobrowolne poddanie się karze

Propozycja dobrowolnego poddania się karze może wyjść zarówno od przedsiębiorcy, jak i Prezesa Urzędu. Mimo to ostateczna decyzja należy do kompetencji UOKiK. Warunki, które należy spełnić w celu zamknięcia sprawy w taki sposób, to:

• Złożenie oświadczenia przez stronę o dobrowolnym poddaniu się karze;
• Potwierdzenie przez stronę dotyczących jej ustaleń postępowania antymonopolowego;
• Potwierdzenie o poinformowaniu strony o zarzucanych jej naruszeniach, przewidywanej treści decyzji i wysokości kary z uwzględnieniem obniżenia jej o 10% i umożliwienie zajęcia stronie stanowiska;
• Potwierdzenie, że strona została poinformowana o skutkach wniesienia odwołania do sądu.

Zawarcie umowy z dobrowolnym poddaniem się karze będzie szczególnie korzystne dla przedsiębiorcy, ponieważ skutkuje:

• Obniżeniem kary o 10%, a wraz z obniżeniem kary w ramach programu łagodzenia kar o 50% może skutkować obniżką o 60%;
• Szybszym zamknięciem postępowania i powrotem do prowadzenia działalności;
• Uniknięciem czasochłonnego, uciążliwego procesu sądowego;
• Zmniejszeniem kosztów postępowania i uniknięciem kosztów w procesie sądowym.

Jaka kara za naruszenie zbiorowych interesów konsumentów?

Poza karami polegającymi na nałożeniu obowiązku zaprzestania stosowania praktyk, które naruszają zbiorowe interesy konsumentów i usunięcia skutków tych praktyk, Prezes UOKiK może też nałożyć karę pieniężną.

Wysokość kar finansowych określa artykuł 106 Ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Jeśli przedsiębiorca nawet nieumyślnie dopuści się naruszeń, nałożona na niego kara pieniężna może mieć wysokość nie wyższą niż 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.

Dodatkowo Prezes UOKiK może nałożyć na przedsiębiorcę karę stanowiącą równowartość do 50 mln euro, jeżeli przedsiębiorca nie udzielił żądanych przez Prezesa informacji lub podał nieprawdziwe, fałszywe dane, utrudniał prowadzenie kontroli, czy w jakikolwiek sposób uniemożliwiał przeprowadzenie postępowania.

Oprócz tego należy pamiętać, że Prezes Urzędu może nałożyć karę nie tylko na przedsiębiorstwo, ale również na osobę zarządzającą w wysokości sięgającej do 2 mln zł. Może mieć to miejsce wtedy, gdy osoba ta umyślnie dopuściła się naruszeń związanych z wzorcem umownym bądź zakazem stosowania praktyk, które naruszają zbiorowe interesy konsumentów.

Wnioski

Prowadzenie postępowania przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów może mieć dalekosiężne, negatywne konsekwencje dla przedsiębiorcy. Jednak istnieją sposoby na ich skuteczne zniwelowanie, takie jak: dobrowolne przekazywanie informacji, współpraca z Urzędem, a także wskazywanie propozycji, które pozwolą na poprawę funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Bezzasadne będzie więc stawanie w opozycji do Prezesa UOKiK. Zamiast tego lepiej jest zmierzać do zawarcia ugody i dać możliwość procedowania sprawy przez Urząd. Wszelkie utrudnienia podczas kontroli mogą bowiem skutkować wyznaczeniem kary finansowej w wysokości, która stanowiłaby poważne obciążenie dla przedsiębiorstwa.

Czytaj także:
- Czy pracodawca może narzucić pracownikowi termin urlopu?
- Zgłoszenie naruszenia prawa konkurencji: krok ko kroku
- Prawa konsumenta w sklepie internetowym. Jakie standardy trzeba spełnić?
- Czyny nieuczciwej konkurencji. Metody ochrony i potencjalne kary
- Czy do zwrotu towaru zakupionego w sieci potrzeba paragonu?
- Brak oznaczenia CE na produkcie – konsekwencje prawne
- Jak zabezpieczyć etykietę produktu? metody ochrony marki
- Ochrona wzoru przemysłowego według prawa własności przemysłowej i prawa autorskiego
- Jakie są obowiązki platform internetowych? Akt o usługach cyfrowych
- Czym jest kara umowna i jak ją prawidłowo stosować?
- Jakie przepisy regulują działanie giełd transportowych?
- Internetowe platformy spedycyjne w świetle prawa. To warto wiedzieć
- Co z dostawą towarów w sytuacji zamknięcia granic i wojny toczonej na terytorium tranzytowym?
- Jak zatrudnić imigranta z Ukrainy? Jakie dokumenty są potrzebne i czy obecnie procedura została uproszczona?
- Zaliczka czy zadatek – czym się od siebie różnią? Co wybrać?
- Twoje dane zostały ujawnione w sieci sprawdź co możesz z tym zrobić
- Polski Ład a branża transportowa. Jaka forma prowadzenia działalności da najwięcej korzyści?
- Kary za przekroczenie czasu pracy kierowcy. Jakie są skutki prawne?
- Przepisy prawne, które regulują pracę przewoźników międzynarodowych
- Odpowiedzialność przewoźnika za przewożony towar. Podstawy prawne
- Windykacja należności w transporcie. Jak odzyskać zaległe płatności?