Kontrahent nie płaci? Poznaj wady i zalety faktoringu

Czym jest faktoring?
Jednym z rozwiązań, które wspiera windykację należności w firmie, jest umowa faktoringu. To umowa nienazwana, czyli taka, której nie uregulowano jednoznacznie w kodeksie cywilnym (nie znajdziemy w nim przepisów szczególnych dla tej formy kontraktu, tak samo jak w przypadku umowy zlecenie czy umowy o dzieło). Jako podstawę dla zawierania umów faktoringu wskazuje się więc ogólną zasadę swobody umów.

Zgodnie z definicją określoną w przepisach prawa międzynarodowego, przedmiotem umowy faktoringu jest przeniesienie przez faktoranta na faktora wierzytelności wynikających z umów. Oznacza to, że jeśli kontrahent przedsiębiorcy wymaga wystawienia faktury z odroczonym terminem płatności – o 30, 60 czy 90 dni – to można „sprzedać” taką fakturę w ramach faktoringu. W ten sposób przedsiębiorca uzyskuje płatność za fakturę o wiele wcześniej i to bez uciążliwej konieczności późniejszej windykacji kontrahenta.

Trzeba zaznaczyć, że faktoring najczęściej odbywa się w stosunku do faktur nieprzeterminowanych. Uwaga: faktoring w tym zakresie nie jest tym samym, co cesja wierzytelności.

Jak wykorzystać faktoring w firmie?

Więksi przedsiębiorcy z dominującą pozycją w relacjach z dostawcami często narzucają odroczone terminy płatności. Oczywiście wywiera to negatywny wpływ na kondycję finansową przedsiębiorstwa, gdyż przez określony czas (miesiąc, dwa, czy więcej) dostawca nie uzyskuje wynagrodzenia. W rezultacie jest zmuszony sfinansować koszty funkcjonowania swojego biznesu z innych środków, np. z pozostałych kontraktów. Ze względu na odroczone terminy płatności i braki w płatnościach należności bieżących (np. z krótkimi terminami płatności) płynność finansowa przedsiębiorców zostaje tymczasowo zaburzona.

Wykorzystując procedurę faktoringu, możemy uzyskać należne środki zdecydowanie szybciej - często nawet w ciągu kilku dni. Jakie są główne zalety i wady tego rozwiązania?

Zalety faktoringu

Podstawowa korzyść płynąca z faktoringu to możliwość szybkiego otrzymania środków z faktur, które kontrahent powinien uregulować w późniejszym terminie. Pozwala to utrzymać płynność finansową firmy na odpowiednim poziomie.
Oprócz tego w przypadku procesu, jakim jest faktoring, z reguły nie trzeba przechodzić przez żadną skomplikowaną procedurę weryfikacji kontrahenta. Nie musimy też badać jego zdolności kredytowej. Czasem wcześniejsze uzyskanie środków z faktury jest możliwe jedynie po podpisaniu dokumentu cesji wierzytelności.

Jeszcze inna zaleta faktoringu to brak konieczności windykacji, a w niektórych sytuacjach (w tzw. faktoringu pełnym) zupełnie pozbycie się ryzyka wynikającego z braku wypłacalności kontrahenta. Ponadto faktoring jest nie tylko formą sprzedaży faktur, ale również możliwością skorzystania z licznych usług dodatkowych, np. badania kondycji finansowej kontrahenta lub monitoringu należności w przedsiębiorstwie.

Wady faktoringu

Niestety faktoring ma też pewne minusy, a głównym z nich są ponoszone koszty. Poza opłatami administracyjnymi związanymi z obsługą sprzedaży konkretnej faktury, faktor właściwie prawie nigdy nie przekazuje faktorantowi pełnej kwoty faktury. Cena nabycia faktury jest bowiem niższa niż jej pierwotna wartość. Można więc uznać, że jest to pewna forma wynagrodzenia faktora za podjęcie ryzyka windykacji klienta. Trzeba tutaj podkreślić, że rozbieżności między wartością faktury a wypłaconą przez faktora sumą mogą wynosić nawet kilkadziesiąt procent.

Poza tym trzeba pamiętać, że faktoring może spowodować pogorszenie relacji biznesowych z kontrahentem. W końcu w razie opóźnienia będzie on windykowany przez faktora, który z reguły przeprowadza znacznie agresywniejszą windykację niż wierzyciel pierwotny.
Z faktoringu nie można skorzystać również w każdym przypadku, a sama umowa faktoringu może zawierać niekorzystne dla przedsiębiorcy postanowienia. Jeśli więc chcemy, aby faktoring był dla nas w pełni opłacalny i efektywny, powinniśmy wcześniej skorzystać z profesjonalnej porady prawnej.

Kiedy nie można skorzystać z faktoringu?

W obrocie prawnym występuje wiele rodzajów faktoringu, jednak jak wspomnieliśmy wcześniej, nie zawsze mamy możliwość zastosowania tej procedury.

Nie możemy zrobić tego przede wszystkim wtedy, gdy umowa z kontrahentem zawiera zakaz cesji wierzytelności. Faktoring polega najczęściej na otrzymaniu zapłaty za fakturę w zamian za cesję praw wynikających z tej faktury. Kiedy jednak umowa nie pozwala dokonywać cesji wierzytelności, trzeba uzyskać indywidualną zgodę wierzyciela na faktoring.

Faktoring tradycyjny, gdy w umowie występuje zakaz cesji, nie jest możliwy bez zgody wierzyciela.

Oprócz tego zdecydowanie utrudniony, a czasem nawet niemożliwy, jest faktoring faktur po terminie wymagalności. Tego typu faktury (klasyfikowane jako długi) można zbyć w ramach sprzedaży wierzytelności, a nie drogą faktoringu.

Kolejną problematyczną sytuacją może być faktoring faktur kontrahentów, którzy są w upadłości lub restrukturyzacji. Zapłata za takie wierzytelności może być zagrożona. Dlatego istnieje duże ryzyko, że wierzyciel nie otrzyma pełnej kwoty z danej faktury. Oczywiście firmy świadczące usługi faktoringu są tego świadomie, przez co uzyskanie wcześniejszej zapłaty za faktury wystawione niewypłacalnej firmie może okazać się po prostu niemożliwe.

Potencjalne problemy, które może generować faktoring

Chociaż faktoring zazwyczaj jest dobrym wyjściem, to czasem staje się przyczyną poważnych problemów. Wśród wyróżniliśmy dwa podstawowe: brak zapłaty ze strony kontrahenta w związku z faktoringiem oraz brak zapłaty ze strony faktora:

• Odmowa opłacenia faktury przez kontrahenta

Najczęściej musimy poinformować kontrahenta o faktoringu. Niestety może się zdarzyć, że gdy kontrahent będzie mieć świadomość, iż jego bezpośredni partner biznesowy nie ponosi szkody w wyniku braku płatności (ponieważ sprzedał fakturę innemu podmiotowi z branży finansowej), może celowo nie płacić faktury objętej procesem faktoringu.
Czasem wynika to z tego, że faktor skupujący należności jest anonimowym funduszem, którego windykację można opóźniać. Innym razem jest skutkiem celowej i nieuczciwej chęci narażenia kontrahenta na dodatkowe, wyższe koszty faktoringu. W jednej i drugiej sytuacji faktoring może spowodować więc dotkliwe problemy w relacjach z kontrahentami.

• Odmowa zapłaty za fakturę przez faktora

Problemy mogą wystąpić także ze strony samego faktora. W większości przypadków faktoring wiąże się z obowiązkiem akceptacji regulaminów i procedur, które przyjął faktor. Głównie w przypadku faktur z krótkim terminem płatności albo wystawionym kontrahentom ze złą historią finansową (np. wpisami egzekucji do KRS albo będących w stanie restrukturyzacji czy upadłości) faktor może odmówić zapłaty, przez co transakcja sprzedaży faktury nie będzie mieć miejsca.
Jeszcze inny przykład to niewypłacalność faktora. Oczywiście jest to mało prawdopodobne, gdyż faktorami zostają duże podmioty z sektora finansowego, jednak nie można wykluczyć takiej możliwości. Powinniśmy mieć się na baczności zwłaszcza wtedy, gdy po stronie faktora występuje podmiot od niedawna działający w branży.

Wnioski

Aktualny kryzys i słaba moralność płatnicza polskich przedsiębiorców sprawiają, że faktoring stanowi ciekawą alternatywę dla późniejszej windykacji. Procedura ta pozwala zachować płynność finansową i spokój o przyszłość firmy. Jednocześnie nie jest narzędziem, które sprawdzi się w każdej sytuacji i przy każdym rodzaju problemów finansowych. Z tego względu zanim skorzystamy z tego narzędzia, powinniśmy zasięgnąć porady prawnej.