Ochrona wzoru przemysłowego według prawa własności przemysłowej i prawa autorskiego

Podstawy takiego sposobu zabezpieczenia znajdziemy w ustawie prawo własności przemysłowej (P.W.P.) oraz ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych (w skrócie: ustawa o prawach autorskich). Jeśli chcemy skorzystać z ochrony równoległej, nasz wzór przemysłowy powinien więc spełniać zarówno przesłanki P.W.P., jak i ustawy o prawach autorskich.

Definicja wzoru przemysłowego

Wzór przemysłowy to nowa, posiadająca indywidualny charakter postać wytworu, nadana mu przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, materiał, ornamentację lub fakturę. Może być wytworem przemysłowym lub rzemieślniczym, zarówno jednolitym, jak i złożonym z komponentów. Wzorem przemysłowym nie będzie jednak program komputerowy.

Doktryna określa go m.in. jako kreacyjny wysiłek intelektualny czy skórę oblekającą technologię. Jak więc widać, jest to po prostu wygląd – design danego produktu/wytworu, który jest połączony z elementami technologicznymi.

Dlatego wzorem przemysłowym będzie cukierek, model sukienki, gra planszowa, czy nawet wieszak na kurtki. W wyniku rozwoju techniki taką ochroną można objąć również układ kompozycyjny aplikacji mobilnej.

Przyczyną rejestracji wzorów przemysłowych jest fakt, że to właśnie atrakcyjny wygląd i design przyciągają odbiorców. To pierwsza „warstwa”, z którą stykają się konsumenci. Nie ma wątpliwości, że wzór może mieć znaczący wpływ na podejmowane przez nich decyzje zakupowe.

Warunki ochrony wzoru przemysłowego

Zgodnie z ustawą P.W.P., istnieją dwie przesłanki ochrony wzoru przemysłowego: nowość i indywidualność. Znaczenie ma tutaj łącznik „i”, który jednoznacznie wskazuje, że musi występować każda z tych przesłanek, aby można było ubiegać się o ochronę.
Warto wspomnieć, że w ramach Porozumienia w sprawie handlowych praw własności intelektualnej „TRIPS”, Światowa Organizacja Handlu posługuje się w tym przypadku spójnikiem „lub”. Jej wymagania będą więc nieco swobodniejsze niż w polskim prawie.

Mimo to na gruncie prawa krajowego konieczne jest spełnienia obu przesłanek, czyli:

• Nowości – zgodnie z opinią A. Tisher „nowy” wzór to taki, który obecnie jest nieznany, ale również ten odmienny od pozostałych. Nowość zawsze jest oceniana obiektywnie, a nie subiektywnie. W rezultacie nie można chronić dwóch takich samych wzorów w tym samym czasie. Według sądów administracyjnych najważniejsze są różnice między wzorami, które można odebrać zmysłem wzoru. Mimo to literatura naukowa podkreśla także rolę wzorku i dotyku. Nie ma wątpliwości, że nowość zawsze powinna być oceniana w kontekście wrażenia, które wywołuje wzór na zorientowanym odbiorcy.

Co istotne, sam Urząd Patentowy nie sprawdza przesłanki nowości z urzędu. Trzeba jednak pamiętać, że jej naruszenie może być podniesione przy sprzeciwie wobec rejestracji lub w ramach postępowania o stwierdzenie nieważności.

• Indywidualności – przesłanka indywidualności nie została jednoznacznie opisana przez ustawodawcę. Przyjęto jednak, że chodzi tutaj o pewną wyjątkowość, niepowtarzalność, przy czym ocenia się to jako ogół wrażeń wywartych na zorientowanym odbiorcy/użytkowniku. W wyniku tego pojawiają się pytania: jak duży może być zakres swobody twórczej artysty? I kim będzie ten „zorientowany odbiorca”?

W przypadku pierwszego pytania należy zaznaczyć, że liczy się konkretna linia orzecznicza. Im niższy próg indywidualności sąd przyjmuje za dopuszczalny, tym mniej różnic między wzorami musi występować, aby można było spełnić przesłankę. Liczy się to, aby rynek nie był przepełniony zbyt podobnymi wzorami, a jednocześnie aby nie doszło do zaniku myśli twórczej wśród twórców. Wszystko musi być więc w pewien sposób zbalansowane.

Zorientowany odbiorca (czy zorientowany użytkownik) to ani nie laik czy nieświadomy konsument, jak i nie ekspert/specjalista z danej dziedziny. Musi być to ktoś pośredni między konsumentem a znawcą. Przykładowo, gdy spór dotyczył zabawkowych samochodzików, polski sąd uznał za zorientowanego użytkownika… dzieci.

Ochrona prawnoautorska

Autorska ochrona wzoru przemysłowego miała swoje początki już w rozwiązaniach prawnych dwudziestolecia wojennego. Wówczas wzory przemysłowe uznawano za kategorię oscylującą pomiędzy konstrukcją, a dziełem estetycznym.

Później w latach 70. XX wieku doszło do utrwalenia koncepcji wzoru zdobniczego. Kładziono nacisk na swoisty i oryginalny wygląd przy równoczesnym zachowaniu ochrony prawa autorskiego.

Warunki ochrony prawnoautorskiej

Aktualnie uznaje się, że wzór przemysłowy może być przedmiotem ochrony na podstawie praw autorskich. Musi jednak spełniać trzy przesłanki: twórczości, indywidualności i ustalenia.

• twórczość
  Zgodnie z opinią ekspertki od własności intelektualnej M. Późniak-Niedzielskiej: „(…)Warunek twórczości jest spełniony wtedy, gdy autor podejmuje wysiłek zmierzający do stworzenia utworu intelektualnego, wzbogacającego istniejący stan rzeczy(…)”. Jednak czy chodzi o nowość subiektywną czy obiektywną? Odpowiedź na to pytanie udzieliło orzecznictwo. Według Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych, dzieło musi być nowe z punktu widzenia twórcy. Subiektywna nowość nie pozwala jednak uznać przesłanki za spełnioną, gdy chodzi o dokonanie czynności rutynowych. Chodzi więc nie tylko o wykorzystanie swojej wiedzy, ale też „dokonania projekcji wyobraźnią” (J. Barta i R. Markiewicz).
• indywidualność
  Wytwór spełnia przesłankę indywidualności jeśli jest niepowtarzalny i nie posiada wcześniejszego odpowiednika. Przez lata ścierały się ze sobą koncepcje statystycznej jednorazowości, obiektywne i subiektywne. W tej chwili uznaje się, że musi istnieć pewien zakres swobody twórczej oraz odzwierciedlenie cech osobowości twórcy w danym utworze. Mimo to, tak samo jak w przypadku indywidualności w prawie własności przemysłowej, ostateczną decyzję w tej kwestii zawsze podejmuje sądownictwo.
• ustalenie
  Czyli inkorporowanie utworu tak, aby zaistniała obiektywna możliwość postrzegania go minimum przez jednego odbiorcę. Bez znaczenia jest przy tym sposób ustalenia utworu. Może być on nawet niedokończony czy nietrwały (np. zniszczony po zaprezentowaniu). Najważniejsza jest możliwość postrzeżenia jego cech estetycznych lub intelektualnych. Musi więc wywierać pewien efekt artystyczny.

Czytaj także:
- Jakie są obowiązki platform internetowych? Akt o usługach cyfrowych
- Czym jest kara umowna i jak ją prawidłowo stosować?
- Jakie przepisy regulują działanie giełd transportowych?
- Internetowe platformy spedycyjne w świetle prawa. To warto wiedzieć
- Co z dostawą towarów w sytuacji zamknięcia granic i wojny toczonej na terytorium tranzytowym?
- Jak zatrudnić imigranta z Ukrainy? Jakie dokumenty są potrzebne i czy obecnie procedura została uproszczona?
- Zaliczka czy zadatek – czym się od siebie różnią? Co wybrać?
- Twoje dane zostały ujawnione w sieci sprawdź co możesz z tym zrobić
- Polski Ład a branża transportowa. Jaka forma prowadzenia działalności da najwięcej korzyści?
- Kary za przekroczenie czasu pracy kierowcy. Jakie są skutki prawne?
- Przepisy prawne, które regulują pracę przewoźników międzynarodowych
- Odpowiedzialność przewoźnika za przewożony towar. Podstawy prawne
- Windykacja należności w transporcie. Jak odzyskać zaległe płatności?