Ile oryginałów listów przewozowych musi wystawić przewoźnik?
- Napisała Marta Matuszewska
- Kategoria: Ekspert radzi - prawo transportowe dla opornych
Przewoźnik wykonywał zlecenie na transport z Saarbrücken do Poznania. Nadawca otrzymał tylko ksero CMR, a potrzebne mu są dokumenty w oryginale. W związku z tym zwrócił się z prośbą do przewoźnika o dosłanie oryginalnych CMR. Przewoźnik odpisał, że od początku tego roku nie wysyła już oryginalnych dokumentów do klientów. Obowiązują jedynie skany wysyłane do klienta oraz kopie. Powołał się przy tym na art. 5 ust. 1 Konwencji CMR: "list przewozowy wystawia się w trzech oryginalnych egzemplarzach, podpisanych przez nadawcę i przez przewoźnika, przy czym podpisy te mogą być wydrukowane lub też zastąpione przez stemple nadawcy i przewoźnika, jeżeli pozwala na to ustawodawstwo kraju, w którym wystawiono list przewozowy. Pierwszy egzemplarz wręcza się nadawcy, drugi towarzyszy przesyłce, a trzeci zatrzymuje przewoźnik." Ustalenia umowne nie są wiążące, gdyż art. 41 ust. 1 Konwencji CMR mówi, że "jest nieważna i pozbawiona mocy każda klauzula, która pośrednio lub bezpośrednio naruszałaby postanowienia niniejszej Konwencji", dlatego żądanie od przewoźnika dodatkowych oryginałów ponad te, które są przewidziane Konwencją CMR należy uznać za sprzeczne z Konwencją i jako takie na podstawie art. 41 nieważne i niewiążące. Czy stanowisko przewoźnika jest właściwe?
Odpowiedź eksperta: W myśl postanowienia art. 5 ust. 1 konwencji CMR list przewozowy wystawia się w trzech oryginalnych egzemplarzach podpisanych przez nadawcę i przewoźnika. Pierwszy egzemplarz wręcza się nadawcy, drugi towarzyszy przesyłce, a trzeci zatrzymuje przewoźnik.
Jednak regulacja konwencji CMR nie odwołuje się do żadnych sformalizowanych wzorców listu przewozowego. W praktyce stosowane są listy przewozowe wystawiane według wzorca opracowanego w 1976 r. przez Międzynarodową Unię Transportu Drogowego (International Road Transport Union, w skrócie IRU), z uwzględnieniem poprawek wprowadzonych do tego wzorca w kolejnych latach. Choć przepis art. 5 ust. 1 konwencji CMR mówi o trzech egzemplarzach, list przewozowy zazwyczaj wystawiany jest w czterech egzemplarzach odróżniających się kolorem. Pierwszy egzemplarz, koloru czerwonego przeznaczony jest dla nadawcy. Drugi egzemplarz - towarzyszący przesyłce, przeznaczony jest dla odbiorcy i ma kolor niebieski. Trzeci egzemplarz, zielony, wystawiony jest dla przewoźnika. Egzemplarz czwarty, czarny, służy celom administracyjnym. Poszczególne egzemplarze listu przewozowego są samokopiujące, dzięki czemu nie ma potrzeby kilkukrotnego wpisywania tych samych wzmianek do poszczególnych egzemplarzy listu przewozowego.
Stosowanie wzorca, o którym mowa, nie jest rzecz jasna obowiązkowe. Oznacza to jednak, w mojej ocenie, możliwość umownego uregulowania kwestii liczby oryginalnych dokumentów. Konwencja bowiem stanowi o minimalnej liczbie listów przewozowych, a nie maksymalnej. Należy uznać, że trzeba wystawić minimum trzy listy przewozowe, natomiast ten przepis nie stoi na przeszkodzie, by wystawić je w większej liczbie egzemplarzy. Tym bardziej, jeżeli druga strona przyjęła na siebie taki obowiązek w umowie, zobowiązując się dostarczyć oryginał listu kolejnemu uczestnikowi łańcucha dostaw, czyli nadawcy.
Kolejnym argumentem otrzymania przez Państwa oryginału listu, jest fakt, że w relacji z przewoźnikiem, to Państwo jesteście nadawcą. W doktrynie i orzecznictwie nie budzi wątpliwości, iż nadawcą jest podmiot, który zawiera umowę przewozu z przewoźnikiem. Treść listu przewozowego stwarza jedynie domniemanie istnienia określonych warunków umowy przewozu, które może zostać obalone innymi dowodami. Jeśli więc z innych dowodów (w tym przypadku Państwa zlecenie) wynika, że nadawcą w istocie jest inny podmiot niż wskazany w liście przewozowym, list przewozowy w tym zakresie nie będzie miał znaczenia. Prezentowany pogląd znajduje uzasadnienie w treści orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 03.09.2003 r. (sygn. akt II CKN 415/01), w którym stwierdzono, iż w świetle art. 4 i 9 ust. 1 Konwencji CMR osoba nie będąca stroną umowy przewozu nie może być uznana za nadawcę przesyłki tylko z tej przyczyny, że została wskazana jako nadawca w liście przewozowym. Podsumowując te rozważania, oznacza to, że Państwo pełnicie w przedmiotowej sprawie rolę nadawcy, czyli macie prawo domagać się wydania oryginału listu przewozowego, nawet jak go sami nie wystawiliście.
Podstawa prawna:
Stan prawny publikacji (data): 2018-04-20
Marta Matuszewska
Radca prawny zajmujący się obsługą prawną przedsiębiorstw w zakresie transportu, spedycji, logistyki w całym łańcuchu dostaw. Posiada doświadczenie w obsłudze przewoźników oraz podmiotów zajmujących się logistyką i spedycją. Doradza także przedsiębiorcom korzystającym z usług przewoźników i innych podmiotów z branży.
Ekspert, z-ca redaktora naczelnego i Project Manager portalu www.PrawoiLogistyka.pl. Wykładowca w Wyższej Szkole Logistyki w Poznaniu. Wieloletni pracownik Instytutu Logistyki i Magazynowania. Szkoleniowiec, który biegle posługuje się językiem angielskim. Jako zwolennik nowoczesnych rozwiązań, współtwórca projektu iRadcowie w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Poznaniu. Prywatnie miłośnik podróży.
Porady prawne są dostarczane przez ekspertów portalu www.prawoilogistyka.pl, którzy specjalizują się w prawie przewozowym, prawnych aspektach obrotu z zagranicą i prawa celnego, w tym trade compliance i compliance w transporcie.