Czas pracy kierowców. Źródła prawa i zakres ich zastosowania

Źródła prawa
W polskim systemie prawnym czas pracy kierowców regulowany jest przez następujące akty prawne:

• Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. 04.92. 879 z późn. zm.) - zwana dalej Ustawą
• Rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 (Dz. U. UE. L. 2006.102.1) - zwane dalej Rozporządzeniem
• Umowa europejska dotycząca pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe (AETR), sporządzona w Genewie dnia 1 lipca 1970 r. (oświadczenie rządowe z dnia 30 sierpnia 1999 r. w sprawie ratyfikacji przez Rzeczpospolitą Polską tej Umowy Europejskiej, Dz. U. 99.94.1086 1 1087) - zwana dalej Umową.

W związku z obowiązywaniem kilku aktów prawnych regulujących to samo zagadnienie, przedsiębiorcy często stoją w obliczu problemu, który z ww. aktów prawnych należy zastosować do danego przewozu. Poniższy tekst ma za zadanie rozstrzygnąć przynajmniej część wątpliwości dotyczących zakresu stosowania poszczególnych przepisów.

Zastosowanie poszczególnych aktów prawnych
To, który z ww. aktów prawnych znajdzie zastosowanie do konkretnego przypadku przewozu, uzależnione jest od charakteru zatrudnienia kierowcy, rodzaju pojazdu oraz terytorium, przez jakie odbywa się przewóz. Poniżej, w punktach A, B i C, przedstawiono zastosowanie poszczególnych aktów prawnych w odniesieniu do każdego z ww. kryterium z osobna i w oderwaniu od pozostałych kryteriów.

A. Charakter zatrudnienia kierowcy.
W odniesieniu do kierowców zatrudnionych na podstawie stosunku pracy w rozumieniu kodeksu pracy, zastosowanie mieć będzie każdy z wymienionych aktów prawnych. Natomiast w przypadku kierowców zatrudnionych na podstawie umowy zlecenia albo innej umowy cywilnoprawnej, do której stosuje się przepisy o zleceniu, a także kierowców świadczących swoje usługi w ramach prowadzonej przez siebie indywidualnej działalności gospodarczej, zastosowanie będą miały wyłącznie przepisy Rozporządzenia lub Umowy.

B. Rodzaj pojazdu.
Rozporządzenie oraz Umowa mają zastosowanie wyłącznie do przewozu drogowego:

• rzeczy (towarów), gdy dopuszczalna masa całkowita pojazdu łącznie z przyczepą lub naczepą przekracza 3,5 t
• osób, pojazdami przystosowanymi i przeznaczonymi do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą.

Oprócz powyższej zasady ogólnej należy pamiętać, że istnieje kilkanaście kategorii przewozów wyłączonych z obowiązku stosowania przepisów Rozporządzenia lub Umowy. Wyjątki takie przewiduje art. 3 i art. 13 Rozporządzenia oraz art. 2 Umowy, przy czym poszczególne kategorie przewozów wyłączonych niestety nie pokrywają się. Ustawa natomiast dotyczy każdego rodzaju przewozu, bez względu na rodzaj pojazdu (ciężarowy, osobowy, specjalny). Oznacza to, iż przykładowo do kierowcy prezesa firmy, prowadzącego samochód osobowy, zastosowanie mieć będzie wyłącznie Ustawa.

C. Terytorium, przez które odbywa się przewóz.
Ustawa ma zastosowanie do każdego przewozu drogowego, bez względu czy jest to przewóz krajowy, czy międzynarodowy. Rozporządzenie stosuje się do przewozu drogowego (krajowego i międzynarodowego) wykonywanego:

• wyłącznie na terytorium UE (w tym wyłącznie na terytorium Polski albo częściowo w Polsce, a częściowo w innym kraju UE)
• pomiędzy UE, Szwajcarią i państwami będącymi stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG).

Odnośnie natomiast Umowy, to jej zakres wynika z treści Umowy (art. 2 ust. 1) oraz z treści Rozporządzenia (art. 2 ust. 3). Zasadniczo Umowę stosuje się wyłącznie do przewozu międzynarodowego przez terytorium stron Umowy pojazdem zarejestrowanym na terytorium państwa - strony Umowy. Jeśli jednak przewóz odbywa się w części na terytorium obowiązywania Rozporządzenia, a w części na terytorium państw - stron Umowy lub państw trzecich, to jest państw nie objętych ani Rozporządzeniem ani Umową, to Umowę stosuje się zamiast Rozporządzenia:

• na całej trasie, jeśli pojazd zarejestrowany jest w państwie UE albo państwie - stronie Umowy
• na części trasy, to jest części przebiegającej przez terytorium UE lub państw - stron Umowy, jeśli pojazd zarejestrowany jest w państwie trzecim.

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 5/2010.