Zmierzch pocztowego operatora publicznego? (pytania do Poczty Polskiej)

Rozwój elektronicznego przekazu informacji powoduje rewolucję w sposobach porozumiewania się. Na naszych oczach i z naszym udziałem tradycyjną korespondencję papierową wypiera poczta elektroniczna. Jak w związku z tym widzą swoją przyszłość pocztowi operatorzy publiczni? Pytanie jest zasadne tym bardziej, że rynek usług logistycznych rozwija się dynamicznie. Oto seria pytań do Poczty Polskiej, publicznego operatora pocztowego.

Marek Sapalski: Publikacje dotyczące Poczty Polskiej są niezbyt częste i nie zawsze pochlebne…
Poczta Polska: Przyczyn może być kilka. Można przypuszczać, że wiąże się to z mało medialnym charakterem działalności Poczty. Powszechnie postrzega się „dwa końce” procesu logistycznego: początkowy, czyli fazę przyjmowania przesyłek w placówkach lub skrzynkach nadawczych oraz listonoszy kończących proces. Być może cały „środek” procesu nie jest dla mediów wystarczająco ciekawy. Zapewne działa też niechęć do pisania o „państwowym molochu”. Dla wielu pocztowy system logistyczny jest zbyt skomplikowany, czy po prostu nudny. Takie są najprawdopodobniej przyczyny tego, że na temat Poczty pojawiają się strzępki informacji i to nie zawsze precyzyjne. Przykładem może być informacja sprzed kilku tygodni, umieszczona w „Kurierze Lubelskim”, a następnie w „Polskiej Gazecie Transportowej”, powiadamiająca o tym, że Poczta Polska zamierza zbudować w Lublinie Centrum Ekspedycyjno-Rozdzielcze (CER) wzorowane na CER we Wrocławiu. Rzecz w tym, że CER we Wrocławiu jeszcze nie ma. Rozpoczęcie budowy planowane jest na jesień 2004 roku.

M.S.: Czy działalność Poczty Polskiej mieści się w sektorze usług logistycznych?
P.P.: Zdecydowanie tak. Głównym zadaniem każdego operatora pocztowego jest przyjmowanie, sortowanie, transport i doręczanie przesyłek. To proces bardzo dynamiczny, ponieważ każdy z jego elementów oznacza ruch. Definiując logistykę jako „praktyczną sztukę przemieszczania” (1) , możemy przyjąć, że wszystko, co dotyczy organizacji i realizacji ruchu – jest logistyką. To oczywiście maksymalne uogólnienie. Bo na przemieszczanie towarów, usług czy też informacji  składa się szereg procesów szczegółowych:
- planowanie,
- magazynowanie,
- sortowanie,
- konfekcjonowanie,
- pakowanie,
- spedycja,
- transport,
- dystrybucja,
- komunikacja, czyli przekaz informacji.

M.S.: Co zatem przemieszcza Poczta Polska?
Poczta Polska: Głównie informację w formie papierowej. Może to być list prywatny, kartka pocztowa z pozdrowieniami wakacji, decyzja urzędowa, wezwanie na rozprawę sadową, materiały reklamowe czy też faktura za zrealizowane usługi. Przekaz pocztowy zawiera informację, że adresat jest uprawniony do odbioru kwoty pieniężnej. Natomiast w paczkach pocztowych znajdują się niewielkie ilości towarów.

M.S.: Gdzie jest zatem miejsce poczty w obszarze usług logistycznych?
Poczta Polska: Aby odpowiedzieć, trzeba ten obszar usystematyzować. Obecny trend nakazuje łączyć w jeden sektor TSL - transport, spedycję i logistykę. To ze względu na występujące w praktyce zacieranie się granic pomiędzy nimi w ramach działalności przedsiębiorstw logistycznych. Jako odrębny sektor traktowane są usługi ekspresowe. Można też wyróżnić „podsektor” usług ekspresowych - usługi kurierskie. Metodą skojarzeń każdy z tych sektorów można charakteryzować jednym słowem:
logistyka – proces,
spedycja – ładunek,
transport – przemieszczanie,
ekspres – czas,
kurier – posłaniec,
poczta - masowość.

M.S.: Dlaczego masowość?
Poczta Polska: To ze względu na charakter zadań operatorów publicznych i ilości przemieszczanych przesyłek. Zarówno wytyczne Unii Europejskiej (2) , jak i prawo państwowe (3)  kładą nacisk na dwa pojęcia: powszechnych usług pocztowych i operatora publicznego.
Dyrektywa 97/67/WE uznaje za istotne zagwarantowanie na szczeblu Wspólnoty powszechnych usług pocztowych (universal postal service) obejmujących minimalny zakres usług o określonej jakości, które powinny być świadczone we wszystkich Państwach Członkowskich po przystępnej cenie (...) Celem usług powszechnych jest oferowanie wszystkim użytkownikom łatwego dostępu do sieci pocztowej, przede wszystkim poprzez udostępnienie wystarczającej liczby punktów dostępu i poprzez zapewnienie zadowalających warunków dotyczących częstotliwości wybierania i doręczania przesyłek.
Zgodnie z prawem pocztowym operator jest uprawniony do wykonywania powszechnych usług pocztowych, natomiast operator publiczny jest do tego zobowiązany. Obowiązek wykonywania zadań operatora publicznego w Rzeczpospolitej Polskiej został powierzony państwowemu przedsiębiorstwu użyteczności publicznej Poczta Polska. Brak racjonalnych przesłanek powierzenia tej roli innemu operatorowi – przynajmniej w pierwszej dekadzie XXI wieku.

M.S.: Jakie są konsekwencje pełnienia roli operatora publicznego?
Poczta Polska: Konieczność utrzymywania odpowiednio gęstej sieci punktów dostępu, czyli placówek i skrzynek nadawczych. Obowiązek doręczania, a zatem armia listonoszy, która musi zapewnić doręczanie minimum 5 dni w tygodniu.

M.S.: Z czego wynikają te powinności?
Poczta Polska: Istnieją cztery główne powody:

• klient, czyli wszyscy obywatele, wszystkie podmioty prawne i inni uczestnicy życia społecznego i gospodarczego;
• produkt, który operator pocztowy musi dostarczać – powtórzmy, że jest to przyjmowanie, sortowanie, transport i doręczanie przesyłek;
• jakość, której normy określa Minister Infrastruktury (4) ;
• ciągłość: niezależnie od tego, czy klient zamierza korzystać z usług operatora publicznego, operator ma być zawsze gotów do ich świadczenia.

M.S.: Jak najprościej można opisać system logistyczny usług pocztowych?
Poczta Polska: Najlepiej w formie graficznej. Proszę spojrzeć na rysunek 1.


Schemat prezentuje strukturę trzech faz systemu:
1.    przyjmowania przesyłek,
2.    transportu i sortowania,
3.    doręczania,
ale w rzeczywistości transport występuje we wszystkich trzech fazach. Każda z przesyłek – zanim trafi do odbiorcy – musi też kilkakrotnie przejść przez sortowanie.
Fazy pierwsza i trzecia  realizowane są transportem lekkim, czyli samochodami o ładowności do około 1,5 tony. Faza środkowa realizowana jest przez trzy rodzaje transportu: samochodowy i kolejowy (w bardzo niewielkim stopniu) do przemieszczania głównej masy ładunku pocztowego, z terminem doręczania do trzech dni. Natomiast do transportu listów priorytetowych wykorzystywana jest sieć połączeń lotniczych.

M.S.: Dyrektywy Unii Europejskiej nie wykluczają całkowitego uwolnienia rynku usług pocztowych w 2009 roku. Na czy więc polega stan obecny?
Poczta Polska: Jest limit wagowy zastrzeżony dla operatora publicznego. Do 30 kwietnia 2004 roku wynosił on – 500 g, z dniem wejścia Polski do Unii Europejskiej zmniejszył się do 350 g, a z dniem 1 stycznia 2006 roku nastąpi kolejne zmniejszenie, tym razem do 50 g.

M.S.: Jakich przesyłek dotyczy zastrzeżenie wagowe?
Poczta Polska: Artykuł 47 Prawa pocztowego ujmuje to następująco:
a. przesyłek z korespondencją, b. przesyłek reklamowych, c. przesyłek innych niż wymienione w lit. a i b, nadanych w sposób uniemożliwiający sprawdzenie zawartości o masie nie przekraczającej granicy wagowej.

M.S.: Czy jest sposób na omijanie limitu wagowego?
Poczta Polska: Jest. Poprzez stosowanie odpowiednio wyższej opłaty. Obecnie jest to co najmniej 5,70 PLN, a od 1 stycznia 2006 roku – jeśli podstawa obliczenia (5) nie zmieni się – najniższa dopuszczalna opłata zmniejszy się o 1/6, czyli do 4,75 PLN.

M.S.: Kiedy planowane jest całkowite uwolnienie rynku, czyli zniesienie limitu?
Poczta Polska: Obecnie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Artykuł 7 dyrektywy 97/67/WE zawiera zapis następujący: 3. Komisja zakończy przyszłe badania, które oszacują, w stosunku do każdego Państwa Członkowskiego wpływ, jaki wywrze na usługi powszechne pełne zakończenie transformacji pocztowego rynku wewnętrznego w 2009 r. W oparciu o wnioski wynikające z badań, Komisja przedłoży Parlamentowi Europejskiemu i Radzie do dnia 31 grudnia  2006 r. sprawozdanie wraz z propozycją potwierdzającą, stosownie do potrzeb, datę 2009 r. jako termin pełnego zakończenia transformacji pocztowego rynku wewnętrznego lub określającą inne kroki wynikające z wniosków badań (6) .

M.S.: Jakie czynniki determinują ilość przesyłek pocztowych?
Poczta Polska: Z pewnością wpływ ma rozwój informatyki i łączności bezprzewodowej. Trudno jednakże dostrzec wyrazisty związek pomiędzy rozwojem telefonii komórkowej  a zmniejszaniem zapotrzebowania na korespondencje pisemną. Jest to temat interesujący zwłaszcza dla operatorów telekomunikacyjnych. Rynek usług pocztowych kurczy się natomiast w wyniku rozwoju informatyki. Jednak ani skali, ani charakteru czy skali zjawiska nie sposób dokładnie określić bez szczegółowych badań. Poza tym Polska – w porównaniu ze „starymi” państwami Wspólnoty Europejskiej - nadal ma kilkakrotnie mniej przesyłek na głowę statystycznego mieszkańca. Zatem w najbliższych latach można oczekiwać wzrostu ilości przesyłek. Działają również inne czynniki, ponieważ rynek usług pocztowych reaguje na poziom rozwoju technologicznego i gospodarki.

M.S.: W jakim kierunku ewoluuje rynek usług pocztowych?
Poczta Polska: Można określić kilka głównych tendencji:

• wypieranie tradycyjnych listów papierowych przez korespondencję elektroniczną;
• wzrost udziału przesyłek związanych z marketingiem (ulotek, ofert, próbek itp.); marketing znakomicie napędza korespondencje papierową;
• standaryzacja przesyłek listowych; wydruki komputerowe są przecież znormalizowane, a format najczęściej spotykany to A4, który po złożeniu na 3 daje się włożyć do koperty DL (110 x 220 mm);
• automatyzacja kopertowania; popularna nazwa „koperciarka” nie oznacza maszyny do produkcji kopert, a urządzenie do automatycznego wkładania korespondencji do kopert, czyli kopertowania (7) , poza tym są już „kombajny” łączące wydruk, kompletowanie materiałów i kopertowanie;
• rozwój handlu elektronicznego - aby zrealizować zamówienie złożone drogą elektroniczną, trzeba fizycznie przemieścić towar, najczęściej przy pomocy firmy ekspresowej, kurierskiej lub pocztowej.
  

---

Przypisy

(1)  Proces definiowania logistyki nie jest zamknięty – w literaturze i publikacjach można bez większych trudności odnaleźć wiele różnych, bardziej lub mniej złożonych definicji. Dla naszych potrzeb, czyli zdefiniowania tzw. logistyki stosowanej, pojęcie praktycznej sztuki przemieszczania jest wystarczające.

(2)  DYREKTYWA 97/67/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 15 grudnia 1997 r. w sprawie wspólnych zasad rozwoju rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty oraz poprawy jakości usług.

(3)  PRAWO POCZTOWE – ustawa z dnia 12 czerwca 2003 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 130 poz. 1188).

(4)  ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 9 stycznia 2004 r. w sprawie warunków wykonywania powszechnych usług pocztowych

(5)  (…) trzykrotność opłaty za przesyłkę najniższego przedziału wagowego najszybszej kategorii określonej w cenniku powszechnych usług pocztowych operatora publicznego (...) Art. 47 Prawa pocztowego.

(6)  Zmiana dokonana przez DYREKTYWĘ 2002/39/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 10 czerwca 2002 roku, zmieniającą Dyrektywę 97/67/WE w zakresie dalszego otwarcia na konkurencję wspólnotowych usług pocztowych

(7)  Z kolei „personalizacja” oznacza umieszczanie w dokumencie, na materiale lub kopercie danych osobowych.