Kształtowanie zachowań komunikacyjnych na potrzeby logistyki miasta
- Jonkis Agnieszka
- Kategoria: Transport i spedycja
Koncepcja zarządzania miastem, którą jest logistyka miejska "traktuje miasto jako socjalnie zurbanizowany teren, będący miejscem wymiany handlowej, którego infrastrukturę ekonomiczną należy w sposób inteligentny wykorzystać". Logistyka miejska powinna zatem prowadzić do usprawniania procesów logistycznych na terenie miasta, a usprawnienia te powinny maksymalizować stopień satysfakcji użytkowników miasta, przyczyniając się do jego rozwoju, który jest nadrzędnym celem.
Nieustanny rozwój motoryzacji przyczynia się do nadmiernego obciążania liniowej sieci transportowej, co intensyfikuje konkurowanie ich użytkowników o dostęp do niej w warunkach ograniczonej przepustowości. Wynika to w dużej mierze z tego, że przemieszczenia realizowane w miastach (zarówno osób jak i ładunków) zazwyczaj nie są poddawane procesom koordynacji, co prowadzi do powstawania konfliktów społecznych o dostęp do infrastruktury i nieskrępowane przemieszczanie się.
Analiza sposobu przemieszczania się jest wstępem do procesu kształtowania zachowań komunikacyjnych, co stanowi nie lada wyzwanie dla władz współczesnych miast. Bardzo ważnym aspektem jest nieustanny wzrost świadomości ich użytkowników odnośnie zagrożeń związanych ze wzrostem udziału przemieszczeń indywidualnych w trakcie realizowania podróży miejskich. Wobec tego właściwym jest podejmowanie prób, prowadzących do zmniejszania udziału samochodów w podróżach miejskich przy jednoczesnym wzroście udziału komunikacji zbiorowej oraz ruchu niezmotoryzowanego (na przykład rowery). Działania te przyczynią się przede wszystkim do polepszenia warunków życia w miastach, przez co podnosi się poziom ich atrakcyjności.
Zachowania komunikacyjne użytkowników miast
Zachowanie (ang. behaviour) jest wyrazem przystosowywania się organizmów do środowiska. Zachowanie jest działaniem. W szerokim znaczeniu pojęcie to może oznaczać każdą reakcję na bodźce otoczenia lub ogół reakcji i ustosunkowań organizmu żywego do otoczenia, natomiast w węższym znaczeniu oznacza reakcję lub ogół reakcji złożonych i celowych, składających się na czynności i działania.
Zachowanie człowieka można również określić, jako skoordynowane postępowanie w odniesieniu do danego otoczenia w określonym czasie, które ukierunkowane jest na osiągnięcie zamierzonych celów. Zachowanie człowieka jest rezultatem działania bodźców zewnętrznych, na które reagujemy w pewien (indywidualny dla każdej jednostki) sposób.
Każda jednostka ludzka posiada zdolność do uczenia się. Jest to proces, który prowadzi do względnie trwałej zmiany realnego zachowania lub jego potencjału i który opiera się na doświadczeniu. Uczenia się nie można obserwować w sposób bezpośredni - świadczy o nim między innymi podniesienie się poziomu wykonywania określonych reakcji. Możliwość (potencjał) zmiany zachowania można uzyskać w wyniku przyswojenia sobie pewnego zestawu postaw i wartości, które mogą wpływać na podejmowane przez obywateli decyzje - w tym decyzje o sposobie przemieszczeń w miastach. Aby zmiana zachowania lub potencjału zachowania mogła być przyjęta jako "wyuczona" musi charakteryzować się względną trwałością i przejawiać się przy różnych okazjach. Ważne jest jednak to, że względnie trwałe zmiany zachowań ludzkich nie zawsze są zmianami permanentnymi - zatem proces uczenia się nie może być procesem krótkotrwałym bądź jednorazowym. Zachowania można kształtować za pomocą kolejnych przybliżeń (shaping by succesive approximations) - oznacza to wzmacnianie wszelkich reakcji, które stopniowo zbliżają się, aż w końcu całkowicie upodobnią się do reakcji pożądanej.
Zachowania komunikacyjne użytkowników miast uwarunkowane są wieloma czynnikami. Możemy do nich zaliczyć między innymi zagospodarowanie przestrzenne, czy odległość między miejscami działalności i życia użytkowników miast. Czynniki te stanowią źródło potrzeb przewozowych i są przesłanką do ich zaspokojenia. Użytkownicy miast mogą zaspokajać potrzeby przemieszczania się pieszo, za pomocą indywidualnych środków transportu lub transportu zbiorowego. Poszczególne rodzaje przemieszczania się w ramach podróży miejskich są uzależnione od wielu czynników, takich jak: aspekty demograficzne, infrastruktura miejska, mobilność mieszkańców, oddziaływanie sposobów przemieszczania się na środowisko miasta. Przemieszczanie się mieszkańców miast pieszo jest rozwiązaniem bardzo korzystnym, zarówno dla pieszego jak i dla środowiska. Ten rodzaj przemieszczeń jest niestety najrzadziej praktykowanym rozwiązaniem w obecnych czasach, co spowodowane jest pojawieniem się coraz większej ilości pojazdów samochodowych. Kolejnym sposobem zaspokajania potrzeb przemieszczania się mieszkańców w miastach są podróże komunikacją indywidualną. Niestety, ten sposób przemieszczenia wiąże się z negatywnym oddziaływaniem na środowisko miejskie, dużą konsumpcją paliwa oraz nieefektywnym wykorzystaniem infrastruktury liniowej transportu. W systemie transportu miejskiego szczególną rolę odgrywa transport zbiorowy, ze względu na jego znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania miasta z punktu widzenia społecznego i ekonomicznego. Odgrywa on coraz istotniejszą rolę w mobilności społeczeństw, zwłaszcza krajów rozwiniętych, jako skuteczne remedium na rosnący wskaźnik motoryzacji oraz uciążliwe zatłoczenie sieci drogowych. Istotne jest, aby system transportu zbiorowego działał efektywnie, był otwarty na różnorodne potrzeby swoich klientów. Przemieszczenia osób w miastach realizowane są zarówno w sposób obligatoryjny jak i fakultatywny - wybór pomiędzy wspomnianymi sposobami przemieszczeń dokonywany jest między innymi według parametrów takich, jak: punktualność, cena, wygoda podróżowania, niezawodność czy częstotliwość.
Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 5/2010.