Polityka transportowa UE na II dekadę XXI w. wobec nowych wyzwań rozwoju transportu

W tym celu KE opublikowała w 2009 roku Komunikat, stanowiący podstawę do przygotowania projektu programu WPT w perspektywie do 2020 roku. Komunikat ten zawiera nie tylko ogólną ocenę jej dotychczasowego rozwoju, identyfikując jednocześnie przyszłe trendy w głównych obszarach sektora transportu i prawdopodobne wyzwania, jakie mogą one stawiać społeczeństwu, ale także pośrednio określa cele tej polityki, wskazując również na niektóre dostępne instrumenty i możliwe formy interwencji, niezbędne do osiągnięcia tych celów.

Ocena realizacji programu polityki transportowej UE z lat 2001-2009
Na pełną ocenę realizacji wspólnej polityki transportowej (WPT) w I dekadzie XXI wieku jest jeszcze zbyt wcześnie. Trudno mówić bowiem o wszystkich transportowych i pozatransportowych efektach działań podejmowanych w tym okresie przy wykorzystaniu dostępnych instrumentów i narzędzi określonych w Białej Księdze z 2001 roku i, tym samym, oceniać skuteczność realizacji ustalonych celów cząstkowych i zadań. Tym niemniej, KE w wydanym Komunikacie stwierdza ogólnikowo, że generalnie WPT w tym okresie osiągnęła cele ustalone w podstawowych strategicznych dokumentach wspólnotowych, przyczyniając się wydatnie do rozwoju gospodarki europejskiej i wzrostu jej konkurencyjności, głównie poprzez ułatwienie otwarcia rynków i ich integrację dzięki ustanowieniu wysokich standardów jakości w zakresie bezpieczeństwa przewozów, ochrony praw pasażerów i doskonalenia warunków pracy.

W ujęciu systemowym, a nie gałęziowym, jak to proponuje KE, skutki realizacji polityki transportowej UE, jako podstawowego instrumentu mechanizmu regulacji systemów transportowych krajów członkowskich, analizować należy w relacji do jej dwu głównych zakresów, to jest polityki rozwoju systemu transportowego (infrastruktury transportu) oraz kształtowania rynku transportowego. Zagadnie to w sposób schematyczny przedstawiono na rysunku 1.
Podstawowe dokonania obecnej dekady dotyczące sfery rozwoju systemu transportowego sprowadzają się faktycznie do:

• wzrastającej zdolności europejskich systemów transportowych, wspieranych rozwiązaniami z zakresu logistyki oraz zarządzania logistycznymi łańcuchami dostaw do sprawnej i efektywnej obsługi rosnących potoków masy towarowej oraz strumieni ruchu pasażerskiego;
• wzrostu rangi tego sektora gospodarki wspólnotowej w tworzeniu jej PKB (obecnie około 7%) oraz w ogólnym zatrudnieniu (ponad 5%);
• znacznej poprawy układu sieci infrastruktury transportu - we wszystkich aspektach, tak ilościowych, jak i jakościowych; rozbudowa jej priorytetowych składników, zaliczanych do subukładu TEN-T, doprowadziła również do usprawnienia procesów koordynacji planowania rozwoju projektów infrastrukturalnych w krajach członkowskich;
• wyraźnego wzrostu, i to we wszystkich obszarach transportu, standardów bezpieczeństwa i, tym samym, ochrony środowiska. W tej sferze, mimo tego, że w programie z 2001 roku tego nie zakładano, osiągnięto także znaczne efekty w dziedzinie bezpieczeństwa szeroko rozumianego łańcucha dostaw (supply chain security), wprowadzając regulacje prawne w zakresie bezpieczeństwa w transporcie oraz dla tak zwanej infrastruktury krytycznej w transporcie;
• ograniczono także, chociaż w stopniu o wiele mniejszym od oczekiwań - szczególnie w stosunku do SDS [COM (2007) 642] negatywne skutki oddziaływania transportu na środowisko naturalne.

W drugim z kolei obszarze regulacyjnym transportu uzyskano znaczne efekty, wyrażające się w postaci wydatnego postępu w dziedzinie budowy wspólnej przestrzeni transportowej. Jest ona przecież celem strategicznym WPT, a jej stworzenie bez konstrukcji sprawnych, efektywnych i działających na jednolitych zasadach rynkach transportowych, jest niemożliwe. Doskonalenie ich mechanizmów - w tym cenowych, a także form i struktury organizacji oraz rodzajów powiązań z innymi rynkami (rola logistyki i SCM) było zatem ważną sferą oddziaływania KE. Główne dokonania osiągnięte w tym zakresie w obecnie upływającej dekadzie sprowadzają się do:

• otwierania kolejnych segmentów rynków na konkurencję oraz usprawnianie mechanizmów funkcjonowania już zliberalizowanych w poprzedniej dekadzie rynków transportowych - przede wszystkim w transporcie lotniczym i drogowym. Rezultatem tych działań był postępujący proces integracji tych rynków oraz wzrost ich efektywności;
• wzrostu jakości oferowanych użytkownikom usług transportowych i ich powiązania z usługami logistycznymi;
• ujednolicania poszczególnych aspektów socjalnych i zagadnień kwalifikacyjno - zawodowych w transporcie, celem utworzenia jednolitych standardów dostępu do rynku i zawodu przewoźnika, co ułatwia przenośność zasobów pracy i kapitału w sektorze transportu oraz zwiększa mobilność;
• budowy nowej formy organizacji i zarządzania rynkiem transportowym, opartej na modelu organizacji rynków przemysłów sieciowych (network industries) w UE.

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 1/2010.