Bezpieczeństwo transportu w opinii kierowców przewożących materiały niebezpieczne

• Ustawa z 6 września 2001 roku o transporcie drogowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 125, poz. 874)
• Ustawa z 16 kwietnia 2004 roku o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2009 r. Nr 79, poz. 670).

Poza ustawą o przewozie materiałów niebezpiecznych, funkcjonują jeszcze w Polsce rozporządzenia, które odnoszą się do transportu materiałów niebezpiecznych. Jednym z takich rozporządzeń, które odwołuje się do obowiązków przewoźników i doradców, jest rozporządzenie w sprawie wzoru rocznego sprawozdania z działalności w zakresie przewozu drogowego towarów niebezpiecznych oraz sposobu jego wypełnienia, które nakłada obowiązek składania raz do roku sprawozdań z ilości przewożonych materiałów. Rozporządzenie to dotyczy każdego przedsiębiorstwa, które wykonuje transport materiałów, w przypadku którego należy oznaczyć pojazd tablicami pomarańczowymi.
Kolejnym aktem, istotnym z punktu widzenia bezpieczeństwa, jest rozporządzenie z 4 czerwca 2007 roku Ministra Transportu w sprawie towarów niebezpiecznych, których przewóz podlega obowiązkowi zgłoszenia. Określa ono wykaz materiałów, których przewozy należy zgłaszać, zakres informacji podlegającej zgłoszeniu i formę zgłoszenia.
Przepisami ustawy o przewozie materiałów niebezpiecznych z 28 października 2002 roku powołana została również instytucja doradcy do spraw bezpieczeństwa. Ustawa ta nałożyła na przedsiębiorstwa wykonujące przewóz towarów niebezpiecznych (lub związany z tym przewozem załadunek lub rozładunek) obowiązek prowadzenia nadzoru wewnętrznego nad tymi czynnościami. W tym celu muszą one wyznaczyć doradcę do spraw bezpieczeństwa w transporcie towarów niebezpiecznych.
Proces transportu materiałów niebezpiecznych, z uwagi na swoją charakterystykę, można we wszystkich etapach realizacji uznać za krytyczny i obarczony ogromnym ryzykiem. W całym procesie można wyróżnić dwa etapy, w których występuje różny rodzaj ryzyka. Są to: proces przewozu (na przykład przejazd cysterny) oraz załadunek i rozładunek. Aby materiały niebezpieczne były przewożone z zachowaniem maksymalnego bezpieczeństwa, jednostki transportowe muszą spełniać rygorystyczne wymogi techniczne. Jednostki transportowe w przepisach Umowy zostały podzielone na kilka kategorii, w zależności od budowy i materiałów, do których dana jednostka ma być przeznaczona. Pojazdy te przechodzą coroczne badania dopuszczające, które są potwierdzone Świadectwem Dopuszczenia.

Jazda defensywna
Zagrożenia, jakie niesie ze sobą przewóz materiałów niebezpiecznych, są ogromne. Tym niemniej istotne znaczenie ma nie tylko ilość transportów, stan pojazdów, przestrzeganie przepisów, ale także odpowiednie przeszkolenie osób kierujących pojazdami przewożącymi materiały niebezpieczne. Znajomość zasad jazdy defensywnej (ang. devensive driving) wśród kierowców może przyczynić się do zmniejszenia ilości wypadków drogowych z udziałem materiałów stwarzających bezpośrednie zagrożenia dla środowiska i zdrowia ludzi.
Prowadzenie samochodu w sposób defensywny stanowi skuteczną metodę mogącą przyczynić się do zmniejszenia ilości wypadków na drogach. To jazda bez ryzyka, ze świadomym unikaniem zagrożeń, niebezpiecznych sytuacji na drodze, spowodowanych złymi warunkami drogowymi oraz błędami popełnianymi przez innych użytkowników dróg.
Jazda defensywna opiera się na zasadach ograniczonego zaufania do innych uczestników ruchu drogowego. Jedną z podstawowych zasad jest zachowanie tak zwanych poduszek powietrznych wokół pojazdu, czyli prawidłowych odstępów pomiędzy pojazdami. Kierowca prowadzący cysternę przewożącą materiały niebezpieczne, musi zawsze mieć wokół pojazdu wystarczającą ilość miejsca, aby w sytuacji zagrożenia móc uniknąć kolizji. Jazda defensywna opiera się na kilku zasadach:
1) jedź przewidująco; 2) obserwuj sytuację na drodze; 3) przewiduj zachowania innych uczestników ruchu; 4) kontroluj sytuację wokół siebie; 5) zachowaj wolne miejsce wokół; 6) bądź widoczny.
Firmy transportowe, zwłaszcza te które zajmują się przewozem materiałów niebezpiecznych, powinny inwestować w szkolenia swoich kierowców dotyczące jazdy defensywnej.

Wyniki badań wśród kierowców
Autorzy w niniejszym artykule przetworzyli i opracowali dane pierwotne, pozyskane na potrzeby realizacji pracy dyplomowej. Badanie gromadziło opinie kierowców o znajomości przepisów i procedur obowiązujących ich w przewozie, a także stosowania przez nich zasad jazdy defensywnej. Badanie metodą ankietową przeprowadzono na grupie 95 zawodowych kierowców cystern przewożących materiały niebezpieczne. Były to osoby w różnym wieku, dominowała tutaj grupa w wieku 31 - 51 lat. Przeciętny wiek badanego kierowcy to 41 lat, a typowy badany kierowca mieścił sie w przedziale wieku 32 - 50 lat (m=40,98; s=8,80). Większość badanych posiadała długi staż w zawodzie kierowcy (średnio 17 lat, typowy staż w przedziale od 7 do 27 lat), ewidentnie jednak różnicowali się oni pod względem doświadczenia w prowadzeniu cysterny. Można było tutaj wyróżnić dwie wyraźne grupy - z krótszym i dłuższym stażem pracy. Strukturę badanej zbiorowości przedstawia rysunek 1.

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 1/2010.