Integracja systemów transportowych jako przedmiot badań naukowych

W dyskusji nad określeniem miejsca polskiego transportu w europejskiej perspektywie jednym z istotnych zagadnień wydaje się problematyka integracji systemów transportowych.
Integracja systemów transportowych jest złożonym procesem, który oddziałuje na warunki konkurencji oraz konkurencyjność transportu. Doświadczenia zbiorowego transportu miejskiego pokazują, że prace teoretyczne mogą być podstawą skutecznych zaleceń dla praktyki integracji. Było to jedną z przesłanek podjęcia w Katedrze Transportu Akademii Ekonomicznej w Katowicach projektu badawczego dotyczącego integracji systemów transportowych w warunkach gospodarki rynkowej.

Znaczenie integracji systemów transportowych
W literaturze przedmiotu komplementarność względem otoczenia i substytucyjność wewnętrzną (zwłaszcza gałęziową) wymienia się jako jedną z ważniejszych cech transportu. Substytucyjność transportu to bariera integracji transportu określanej jako proces, którego przedmiotem jest łączenie systemów transportowych. Dążenie do integracji jest działaniem oznaczającym przełamywanie bariery substytucji, która jest czynnikiem konkurencji w transporcie. Jest to jeden z kluczowych, a często ignorowanych problemów projektowania rozwiązań zintegrowanych. Trzeba zatem zauważyć, że integracja wpływa zazwyczaj na ograniczenie oddziaływań konkurencyjnych. Motywacją integracji są korzyści, jakie podmioty rynkowe oraz podmioty polityki transportowej mogą uzyskać w wyniku tego procesu. A. Piskozub jako główną przesłankę integracji transportu wymienia skrócenie czasu przewozu (podróży). Przesłanką integracji są też inne postulaty transportowe, ponieważ wpływa ona na:
• wzrost dostępności przestrzennej i czasowej usług
• wygodę i bezpieczeństwo przemieszczania poprzez ograniczenie operacji związanych z organizacją przewozu różnymi środkami transportu.

W warunkach gospodarki rynkowej integracja staje się ważnym narzędziem wzrostu konkurencyjności - zarówno w układzie podmiotowym (poszczególnych podmiotów rynkowych), jak i systemowym (np. podsystemu transportu zbiorowego). Problemy związane z ograniczeniami integracji w Unii Europejskiej dotyczą zwłaszcza infrastruktury transportu kolejowego, zarządzania ruchem lotniczym, a także przewozów pasażerskich w miastach (zwłaszcza w aglomeracjach). Integracja jest jednocześnie przyczyną zmian strukturalnych rynków transportowych, które mogą prowadzić do pogorszenia efektywności funkcjonowania poszczególnych podmiotów rynkowych. Są to m.in. następujące zjawiska:
• monopolizacja
• wzrost barier wejścia wpływający ujemnie na siłę oddziaływań konkurencyjnych
• wzrost znaczenia państwa w funkcjonowaniu rynków transportowych (poprzez wzrost regulacji)
• rozwój nowych, biurokratycznych struktur rynkowych (agencji, zarządów, itp.).

Pomimo wymienionych zagrożeń, podmioty (a także przedmioty) polityki transportowej w Europie podejmują liczne inicjatywy mające na celu integrację transportu. Przykładem takich działań mogą być przedsięwzięcia dotyczące interoperacyjności kolei europejskich oraz tworzenia Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Lotniczej. Na płaszczyźnie lokalnej i regionalnej polityki transportowej realizuje się projekty dotyczące integracji transportu zbiorowego. Przeszkodą integracji systemów transportowych w Europie jest ich strukturalne zróżnicowanie, a w szczególności różnice:
• techniczne - zwłaszcza w zakresie infrastruktury, a także stosowanego taboru (dotyczy to zwłaszcza kolei)
• regulacyjne - wciąż obecne w europejskim transporcie zróżnicowanie regulacji prawnych, znajduje odbicie w różnicach w zakresie pomocy publicznej, zasad prowadzenia działalności, zasad organizacji procesu transportowego, itp.).

W działaniach integracyjnych stosowane są różne instrumenty. Do podstawowych narzędzi integracji, wykorzystywanych przez podmioty i przedmioty polityki transportowej, można zaliczyć:
• inwestycje w zakresie sieci transportowej, punktów transportowych i inne
• zmiany organizacji rynków transportowych (tworzenie struktur integrujących sprzedaż usług)
• pomoc publiczną służącą powstawaniu i utrzymaniu rozwiązań zintegrowanych.