Odpowiedzialność kierującego pojazdem w transporcie drogowym i przewozie na potrzeby własne

Wprowadzony nowelizacją do obrotu prawnego art. 92a ustawy o transporcie drogowym wprowadza zasadę, iż w przypadku naruszenia aktów prawnych enumeratywnie w nim wymienionych kierowca pojazdu samochodowego realizujący przewóz drogowy podlega karze grzywny. Dotychczas podmiotem odpowiedzialnym za prawidłowość realizacji przewozu był przedsiębiorca i to on był adresatem decyzji administracyjnej o wymierzeniu kary pieniężnej. Orzekanie w tych sprawach ma następować w trybie określonym w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia, a więc również w trybie mandatowym -

art. 95 i następne. Zasada ta znajduje zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do poniższych naruszeń:

1) obowiązku posiadania w pojeździe wymaganych dokumentów, o których mowa w art. 87 (ustawy o transporcie drogowym),

2) zasad dotyczących maksymalnego dziennego czasu prowadzenia pojazdu, dziennego czasu odpoczynku lub przekraczania maksymalnego czasu prowadzenia pojazdu bez przerwy, określonych w rozporządzeniu Rady (EWG) nr 3820/85/ EWG z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego (Dz. Urz. WE L 370 z 31.12.1985) oraz w Umowie europejskiej dotyczącej pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe (AETR), sporządzonej w Genewie 1 lipca 1970 r. (Dz.U. z 1999 r. Nr 94, poz.1086 i 1087),

3) zasad dotyczących użytkowania analogowych urządzeń rejestrujących samoczynnie prędkość jazdy, czas jazdy i czas postoju, obowiązkowe przerwy i czas odpoczynku, określonych w rozporządzeniu Rady (EWG) nr 3821/85 z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym (Dz. Urz. WE L 370 z 31.12.1985).

U podstaw takiego rozwiązania leżała intencja ustawodawcy mająca na celu wyodrębnienie tych naruszeń, na których zaistnienie przedsiębiorca nie ma wpływu, zaś kierowca powinien znać i stosować powyższe regulacje z racji wykonywanego zawodu. Jednocześnie utrzymano możliwość wszczęcia postępowania (a więc także jego zakończenia wydaniem decyzji nakładającej karę pieniężną) wobec przedsiębiorcy, zapewne w celu eliminacji przypadków, kiedy normy przepisów o których mowa w art. 92a ustawy o transporcie drogowym przekroczone zostają za wiedzą, zgodą lub wręcz na polecenie przedsiębiorcy. Niestety ustawa nie precyzuje od jakich przesłanek uzależniona jest odpowiedzialność kierowcy albo przewoźnika, na rzecz którego wykonuje on przewóz. Wszystko wskazuje na to, iż rozstrzygnięcie tej kwestii zostało pozostawione funkcjonariuszowi organu kontrolnego. Nie oznacza to jednak, iż ma on całkowitą dowolność we wskazaniu osoby bądź podmiotu, który ma ponieść konsekwencje naruszenia przepisów. Należy tu wskazać przede wszystkim na konieczność dokładnego i nie budzącego wątpliwości ustalenia okoliczności i przyczyn naruszenia przepisów. Wydaje się, iż ustalenie wyłącznej i nie budzącej wątpliwości winy (umyślnej lub nieumyślnej) kierującego w chwili kontroli, powinno wyłączyć możliwość wszczynania postępowania administracyjnego wobec przedsiębiorcy. Brak takiego ustalenia podczas kontroli pozostawia teoretycznie dwie możliwości odnośnie dalszego trybu postępowania. Pierwszą z nich jest ustalenie osoby winnej w trybie przewidzianym ustawą kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia; drugą -

wszczęcie postępowania administracyjnego wobec przedsiębiorcy. Zdaniem autorów, należy pozytywnie odpowiedzieć na pytanie o możliwość prowadzenia postępowania w trybie kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia przy równoległym prowadzeniu postępowania administracyjnego wobec przedsiębiorcy. Jednakże zakończenie jednego z postępowań ukaraniem kierującego, bądź nałożeniem kary pieniężnej na przedsiębiorcę w postępowaniu administracyjnym, powinno skutkować umorzeniem drugiego z postępowań. W przypadku równoległego prowadzenia postępowań w obu trybach, zasadnym będzie zastosowanie przez organ administracji postanowień art. 97 § 1 pkt 4 KPA, pozwalającego na zawieszenie postępowania gdy rozstrzygnięcie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd (a więc również przez sąd właściwy w sprawach o wykroczenia).