Finansowe aspekty łańcucha dostaw: zorientowanie na koszt a wartość w logistyce

Referat został zaprezentowany na Polskim Kongresie Logistycznym "Logistics 2006 - Najlepsze praktyki w logistyce". Poznań 10-12 maja 2006 r.

I. Zorientowanie na wartość w logistyce

Od samego początku rozwoju koncepcji logistyki skupiano się i stawiano za cel zarówno koszty jak i obsługę klienta. Finansowy aspekt logistyki zawsze był częścią kompleksowego podejścia do kosztów. Zgodnie z powyższym, osoby podejmujące decyzje logistyczne muszą brać pod uwagę wszystkie istotne koszty generowane przez procesy logistyczne, w tym koszt inwestycyjny zapasów magazynowych, mogący mieć wpływ na ogół kosztów logistycznych [1].

W związku z tym logistyka oraz zarządzanie logistyką skupiały się w ostatnich latach na obniżaniu kosztów oraz na programach wprowadzających innowacje do procesów. Menedżerowie ds. logistyki koncentrowali uwagę na kosztach, dlatego powstały systemy raportowania, których głównym celem było raportowanie kosztów i liczbowych danych operacyjnych kierownictwu wyższego szczebla. W wyniku tych działań, z pozycji kierownictwa logistykę i procesy logistyczne zaczęto postrzegać jako miejsca powstawania kosztów, a nie zysków. Jednakże dla kierownictwa wyższego szczebla właśnie ten drugi aspekt ma większe znaczenie, jako że większość celów przedsiębiorstwa sformułowanych w ich wizji i misji służy jego rozwojowi, osiągnięciu zysków i zdobyciu klientów [2].

Pytanie, jakie stoi teraz przed zarządzaniem logistycznym, polega na określeniu rodzaju roli, jaką logistyka odgrywa we wsparciu celów określonych przez kierownictwo wyższego szczebla jako priorytetowe. Zarządzanie logistyką, stanowiące funkcję przekrojową, łączącą i optymalizującą wszystkie działania związane z logistyką, oraz koordynujące działania logistyczne z innymi funkcjami, w tym z marketingiem, sprzedażą, produkcją, finansami i informatyką, odgrywa kluczową rolę w realizacji celów założonych przez kierownictwo wyższego szczebla. Strategiczna rola logistyki jest główną częścią Zarządzania Łańcuchem Dostaw jako strategicznej koncepcji zarządzania łańcuchem logistycznym (Łańcuch Popytu i Podaży) opartego na podejściu interfunkcjonalnym i interorganizacyjnym wykraczającym poza granice przedsiębiorstwa. Ze względu na interfunkcjonalny i interorganizacyjny charakter logistyki istnieją silne współzależności oddziałujące nie tylko na skuteczność i efektywność przepływów materiałów, towarów, informacji i praw, ale również mające duży wpływ na przepływy finansowe w przedsiębiorstwach i pomiędzy nimi. Przedsiębiorstwa te zakładają coraz większy wpływ działań logistycznych na rozwój przedsiębiorstwa i przepływ gotówki, a tym samym na wartość przedsiębiorstwa. Jednakże wiele przedsiębiorstw nie posiada jasno określonych celów finansowych dla logistyki i nie dokonuje pomiarów wpływu logistyki na rentowność przedsiębiorstwa i jego wartość dla akcjonariusza. Aktualnym zadaniem menedżerów logistyki jest uświadomienie kierownictwu wyższego szczebla znaczenia finansowego logistyki, tak by menedżerowie mogli go uwzględnić w podejmowanych przez siebie decyzjach, zwracając baczniejszą uwagę na działania logistyczne. Aby osiągnąć ten cel, menedżerowie logistyki muszą coraz sprawniej myśleć, działać i składać sprawozdania z uwzględnieniem wartości, co doprowadzi do zmian w zarządzaniu logistyką z podejścia uwzględniającego wyłącznie koszty na podejście bardziej zorientowane na wartość [3].

W jaki sposób codzienną pracę i zadania podporządkować przyświecającemu przedsiębiorstwu celowi zwiększenia wartości? – to pytanie staje się coraz ważniejsze dla menedżerów logistyki. Dlatego też uwzględnienie przepływu finansów wzdłuż łańcucha dostaw przyciąga coraz więcej uwagi. Podczas gdy większość firm skupia się na analizie i koordynacji przepływu materiałów, towarów i informacji w kontekście Zarządzania Łańcuchem Dostaw (ang. Supply Chain Management – SCM), „przepływ odwrotny” w stosunku do fizycznego przemieszczenia towarów – czyli przepływ finansowy – brany jest pod uwagę jedynie przez niektóre przedsiębiorstwa [4]. Różnicę w sposobach myślenia o łańcuchu dostaw przez przedsiębiorstwa „tradycyjne” i „nowoczesne” innowacyjne przedsiębiorstwa pokazano na rysunku 1.

Rysunek 1. Łańcuchy dostaw wg przedsiębiorstw tradycyjnych i nowoczesnych
Źródło: Anderson/Delattre, 2002.

Przedsiębiorstwa tradycyjne postrzegają koszty swoich łańcuchów dostaw jako kluczowy standard pomiaru wyników działalności, skupiając się na kontroli kosztów operacyjnych i obniżaniu kosztów. Podejście takie przejawia się nieprzerwanym stosowaniem programów zwiększania wydajności, mających na celu dalsze usprawnienie procesu operacyjnego poprzez jego „odchudzenie”. Zamiarem przedsiębiorstw nowoczesnych jest umiejscowienie łańcucha dostaw jako elementu kluczowego podczas tworzenia i wykonywania nowych strategii biznesowych. Obejmuje to działania wyszukujące możliwości wprowadzenia usług o nowej wartości dodanej, inwestycje w rozwój konkretnych kompetencji oraz ulepszanie stosunków z klientami. Celem jest zwiększenie zorientowania przedsiębiorstwa na wartość w celu osiągnięcia stałego wzrostu dochodów, zwiększenia udziału w rynku oraz osiągnięcie przewagi nad przedsiębiorstwami konkurencyjnymi. Niemniej transformacja ze starego sposobu na nowy nie powinna lekceważyć istotnych faktów, takich jak uwzględnianie kosztów i obsługa klienta. Równie istotne znaczenie ma znalezienie równowagi pomiędzy kontrolą kosztów a możliwościami łańcucha dostaw, mając na celu dalsze sprzyjanie procesowi tworzenia wartości w przedsiębiorstwie [5].

W dalszej części niniejszego opracowania chcemy skupić się na rozwoju kosztów logistycznych w przyszłości w ramach poglądu tradycyjnego, natomiast końcowa część pracy zajmuje się zorientowaniem logistyki na wartość, co nazywamy Finansami Łańcucha Dostaw. Druga część opracowania koncentruje się na nowych sposobach postępowania z łańcuchem dostaw i co za tym idzie, przedstawia podejście nowoczesne.