Przepisy prawne, które regulują pracę przewoźników międzynarodowych

Krajowa regulacja przewozu międzynarodowego
W przepisach prawa krajowego przewóz osób i rzeczy został w dużej mierze uregulowany w ustawie z dnia 6 września 2001 roku o transporcie drogowym. W akcie tym znajdziemy normy dotyczące krajowego i międzynarodowego przewozu – płatnego i bezpłatnego – oraz inne kwestie, takie jak:
- zasady działania Inspekcji Transportu Drogowego,
- odpowiedzialność za naruszenie obowiązków lub warunków przewozu drogowego,
- zasady i tryb wyznaczania dworców, w których jest udzielana pomoc osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej,
- zasady ochrony pasażerów.

Zgodnie z artykułem 4 ust. 2 ustawy o transporcie drogowym, międzynarodowy transport drogowy określa się jako: (…) podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób lub rzeczy pojazdami samochodowymi, za które uważa się również zespoły pojazdów składające się z pojazdu samochodowego i przyczepy lub naczepy, przy czym jazda pojazdu między miejscem początkowym i docelowym odbywa się z przekroczeniem granicy Rzeczypospolitej Polskiej (…).
Zagadnienia dotyczące prawa przewozowego w kontekście przewozu międzynarodowego znajdują się również w ustawie z dnia 15 listopada 1984 roku Prawo przewozowe. Akt ten reguluje przewóz osób i rzeczy, wykonywany odpłatnie na podstawie umowy przez uprawnionych do tej czynności przewoźników – w tym również do przepisów międzynarodowych, jeśli umowa międzynarodowa nie stanowi inaczej. Prawo przewozowe zawiera głównie postanowienia dotyczące:
- przewozu osób i przesyłek bagażowych,
- przewozu przesyłek towarowych,
- zabezpieczenia roszczeń i likwidacji przesyłek,
- odpowiedzialności przewoźnika za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy przewozu osób oraz przesyłek,
- odpowiedzialności przewoźnika i ustalania stanu przesyłki,
- dochodzenia roszczeń na drodze sądowej,
- zasad wyliczania odszkodowania.
Nie uwzględnia jednocześnie transportu lotniczego czy morskiego (omawiają to inne ustawy).

Jak widać, przewóz międzynarodowy to rozległa dziedzina prawa. Istotną rolę odgrywają w niej przepisy normatywne oraz umowy między stronami. W celu sporządzenia umowy o transgraniczny przewóz towarów, najlepiej skorzystać z pomocy kancelarii prawnej z doświadczeniem w zakresie tworzenia i opiniowania kontraktów.

Rozpoczęcie działalności przewoźnika a przepisy prawa
Kolejną kwestią jest rozpoczęcie działalności przewoźnika międzynarodowego. Oczywiście ten aspekt również został uregulowany prawnie. Przewoźnik musi uzyskać licencję wspólnotową wydawaną na wniosek przez Głównego Inspektora Transportu Drogowego na mocy decyzji administracyjnej. Na wydanie decyzji czeka się zazwyczaj około miesiąca, zwłaszcza gdy do wniosku dołączono komplet dokumentów. Poza tym, aby uzyskać licencję wspólnotową, trzeba mieć zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego.
We wniosku do Inspektora Transportu Drogowego muszą znaleźć się takie informacje, jak:
- oznaczenie przedsiębiorcy, jego siedziba, adres lub miejsce zamieszkania,
- adres siedziby przedsiębiorcy w państwie członkowskim stosownie do wymagań rozporządzenia nr 1071/2009,
- informację o wpisie w CEIDG albo numer wpisu w KRS, jeżeli są wymagane,
- numer NIP,
- określenie rodzaju transportu drogowego,
- określenie rodzaju i liczby pojazdów samochodowych, które przedsiębiorca będzie wykorzystywał do wykonywania transportu drogowego,
- dane osoby zarządzającej transportem stosownie do wymagań rozporządzenia nr 1071/2009,
- określenie liczby wypisów z zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika z licencji wspólnotowej,
- określenia czasu, na jaki ma być udzielona licencja wspólnotowa.

Do tego trzeba dołączyć liczne załączniki, a wśród nich tzw. certyfikat kompetencji zawodowych. Ten dokument wydaje specjalna komisja po zdanym egzaminie zaświadczającym, iż konkretna osoba ma kompetencje do wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego. Certyfikat przysługuje osobie zarządzającej transportem i zajmującej się (odpowiedzialnej) organizacją operacji logistycznych. W art. 37 ustawy o transporcie drogowym znajduje się katalog zwolnień podmiotowych z egzaminu kompetencji.
Oprócz tego przedsiębiorca planujący ten rodzaj działalności, musi wykazać, że jego sytuacja finansowa umożliwia realizację takiego zamierzenia gospodarczego. Zwykle odbywa się to w wyniku okazania polisy OC przewoźnika, choć organ administracyjny uwzględnia także gwarancję bankową. Jeśli forma organizacyjno-prawna firmy wymaga sporządzenia sprawozdania finansowego, również trzeba załączyć je do wniosku.
Poza tym przedsiębiorca musi wykazać, iż posiada prawo do dysponowania tzw. bazą eksploatacyjną (niekoniecznie będzie to prawo własności), czyli miejsca umożliwiającego prowadzenie takiej działalności w sposób ciągły i zorganizowany. Trzeba pamiętać też o załączeniu wykazu pojazdów przeznaczonych do realizacji usług transportowych i przedłożeniu zaświadczenia o niekaralności. Ten ostatni dokument poświadcza dobrą reputację i dowodzi braku karalności za umyślne, poważne przestępstwa z zakresu transportu, ruchu drogowego, czy też praw pracowniczych, prawa handlowego bądź upadłościowego.

Jakie opłaty administracyjne obowiązują?
Chcąc uzyskać uprawnienia i licencje na wykonywanie zawodu przewoźnika międzynarodowego, trzeba uiścić opłaty administracyjne:
- opłata za udzielenie zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego wynosi 1000 zł (koszt każdego wypisu to 110 zł),
- opłata za udzielenie licencji wspólnotowej zależy od czasu, na jak jest ona przyznawana: licencja na czas do 5 lat kosztuje 4000 zł (koszt wypisu to 440 zł); licencja na dłuższy czas (do 10 lat) kosztuje 8000 zł (koszt wypisu to 880 zł).
Przedsiębiorca nieposiadający zezwolenia i ubiegający się o nie łącznie z licencją wspólnotową, jest zobowiązany do regulacji obu powyższych opłat. W finalizacji formalności administracyjnych pomoże odpowiednia kancelaria prawna specjalizująca się w kwestiach związanych z przewozem transgranicznym.
Poza prawem przewozowym i ustawą o transporcie drogowym, odpowiedzi na różne pytania można znaleźć także w ustawie o czasie pracy kierowców z dnia 16 kwietnia 2004 roku, ustawie prawo o ruchu drogowym z dnia 20 czerwca 1996 roku, czy w ustawie o przewozie towarów niebezpiecznych z dnia 19 sierpnia 2011 roku. Przydatne będą też przepisy wykonawcze wydawane w celu doprecyzowania konkretnych zagadnień.

Co o przejeździe międzynarodowym mówią przepisy międzynarodowe?
Prawodawstwo unijne i międzynarodowe zawiera liczne, kluczowe akty prawne regulujące działalność przewoźników międzynarodowych.

Akty prawne Unii Europejskiej
Wśród kluczowych rozporządzeń wymienia się:

- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009 z dnia 21 października 2009 roku ustanawiające wspólne zasady dotyczące warunków wykonywania zawodu przewoźnika drogowego
Zawiera określenie warunków, które musi spełnić przedsiębiorca, aby móc wykonywać zawód przewoźnika drogowego we UE. W tym akcie unijnym znajduje się też pojęcie "zarządzającego transportem" oraz minimalne wymagania związane z siedzibą, dobrą reputacją oraz zdolnością finansową przedsiębiorcy. Ponadto wprowadza kompetencje organów krajowych do zawieszenia lub cofnięcia licencji, a także kontroli przewoźników drogowych.

- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 1072/2009 z dnia 21 października 2009 roku ustanawiające wspólne zasady dostępu do rynku międzynarodowych przewozów drogowych
Reguluje świadectwo kierowcy i licencję wspólnotową oraz warunki odmowy wydania i cofnięcia takich pozwoleń.

- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 2020/1054 z dnia 15 lipca 2020 roku
Stosunkowo nowe przepisy unijne, które zmieniają dotychczas obowiązujące regulacje związane z maksymalnym, dziennym i tygodniowym czasem prowadzenia pojazdu. Znajdują się w nich również zapisy dotyczące minimalnych przerw, dziennego i tygodniowego odpoczynku, czy określania lokalizacji pojazdów za pośrednictwem tachografów.

Konwencje prawa międzynarodowego
Poza aktami wspólnotowymi, należy przestrzegać też najważniejszych umów międzynarodowych, które regulują pracę przewoźników międzynarodowych.

- Konwencja TIR z 14 listopada 1975 roku (franc. Transport International Routier)
Znajduje się w niej uproszczenie procedur celno-granicznych w trakcie międzynarodowego przewozu towarów w wyniku zaniechania pobrania zabezpieczenia należności celno-podatkowych i przygotowywania dokumentacji celnej. W celu skorzystania z tego uproszczenia, przewoźnik musi legitymować się karnetem TIR (niebieska tablica z białym napisem) i posiadać tzw. świadectwo uznania. Procedura TIR nie może być stosowana do przewozu alkoholu oraz wyrobów tytoniowych.

- Konwencja dotycząca odprawy czasowej z dnia 26 czerwca 1990 roku
Wedle tej konwencji każda strona może uzależnić odprawę czasową towaru od przedstawienia dokumentu celnego ATA lub CPD w trybie zwykłym lub uproszczonym oraz od wpłaty odpowiedniego zabezpieczenia. Akt określa też zasady wywozu m.in. zwierząt, środków transportu, kontenerów, palet i opakowań.

- Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu towarów (CMR) z 19 maja 1956 roku
Zawiera zapisy mówiące o tym, iż szczegółowe warunki przewozu towarów powinny być regulowane w liście przewozowym. Jego zapisy, w przypadku braku pisemnej umowy, zastępują treść porozumienia między stronami. Konwencja reguluje też odpowiedzialność przewoźnika międzynarodowego za transportowany towar.

- Konwencja o wspólnej procedurze tranzytowej (WPT) z dnia 20 maja 1987 roku
Opisuje prawa i obowiązki umawiających się stron oraz organów celnych w tranzycie. Wprowadza też jako zasadę elektroniczny system tranzytowy i możliwość zastosowania postępowań uproszczonych przez interesariuszy. Na mocy konwencji, po spełnieniu warunków towary mogą być składowane, wysyłane dalej lub przeładowywane bez względu na rodzaj i pochodzenie.

- Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR) z dnia 30 września 1957 roku
Wprowadza powszechnie obowiązującą klasyfikację towarów niebezpiecznych (13 grup podzielonych ze względu na dominujące zagrożenie) oraz procedury celne i nadawcze. Uwzględnia także przepisy dotyczące opakowań i ich badań oraz warunki załadunku, przewozu, rozładunku i manipulowania ładunkiem ADR.

- Umowa europejska dotycząca pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe (AETR) z dnia 20 grudnia 1985 roku
W tym akcie prawnym dostępne są wytyczne dotyczące zwiększenia bezpieczeństwa ruchu drogowego w transporcie oraz ogólne wskazania dotyczące zatrudniania pracowników w zgodzie z MOP (wiek, czas pracy, odpoczynek). Konwencję stosuje się do przewozów międzynarodowych poza terytorium EU i EOG.

- Umowa o międzynarodowych przewozach szybko psujących się artykułów żywnościowych i o specjalnych środkach transportu przeznaczonych do tych przewozów (ATP) z dnia 1 września 1970 roku
Zawiera regulacje związane z warunkami technicznymi i niezbędnym wyposażeniem samochodów przeznaczonym do przewozu szybko psującej się żywności oraz kontroli spełnienia tych warunków. Wytyczne opisują też docelowe warunki termiczne dla poszczególnych grup żywności i procedur i metod pomiarów urządzeń chłodniczych i grzewczych.

Wnioski
Otwarcie działalności związanej z międzynarodowym transportem towarów nie jest łatwym zadaniem. Cały proces ubiegania się o założenie firmy jest złożony i obejmuje wiele etapów. Trudności wynikają też z konieczności dopasowania właściwych przepisów do konkretnego rodzaju transportu. Jeszcze inne problemy generują skomplikowane wymagania związane z przepisami podatkowymi. Aby wszystkie procedury przebiegły bezproblemowo, pozwalając na szybkie rozpoczęcie tego typu działalności, warto skorzystać z pomocy wyspecjalizowanej kancelarii prawnej.