WIEDZA

Konteksty przestrzeni i miasta
Dyskusje na temat logistyki miasta warto rozpocząć od pojęć według mnie kluczowych dla tego zastosowania logistyki - przestrzeni i miasta. W nich bowiem umiejscowiony jest przedmiot naszych zainteresowań. Przestrzeń jest pojęciem wyczuwalnym przez przeciętnego człowieka głównie intuicyjnie i - chociaż każdy ma z nią bezpośredni kontakt - doświadcza jej najczęściej emocjonalnie i na dodatek w rozmaitych kontekstach. Najczęściej zauważamy wyodrębnioną przestrzeń fizyczną, oferującą swoistą organizację form przyrodniczych i antropogenicznych, warunkującą dostęp do zasobów będących w polu zainteresowania działalności człowieka. Przez ten pryzmat oceniamy atrakcyjność przestrzeni. Co ciekawe, gdyby nie oceniać przestrzeni w ten sposób, a dostrzegać jej walory estetyczne, wówczas częściej zauważamy przedmioty, niż znajdującą się między nimi przestrzeń. Przestrzeń fizyczna jest mierzalna za pomocą geometrii euklidesowej. Dla Hegla przestrzeń była wyrazem ducha. Taka właśnie przestrzeń mityczna, duchowa, konceptualna, to rozciągłość, w której występuje świat ludzkich symboli materialnych i niematerialnych. To inny wymiar przestrzeni, na którym nie kończy się możliwość rozpatrywania tej kategorii. Każda definicja przestrzeni jest niedoskonała, gdyż musi być formułowana przy założeniu jakiejś określonej koncepcji przestrzeni, jednak każdy jej rodzaj obiektywnie lub subiektywnie formułuje nasze postrzeganie świata. I dlatego też bardzo trudno umiejscawiając w przestrzeni miasto, dokonać jego opisu definicyjnego. Bez wątpienia, miasto opiera się na kategorii przestrzeni (miejsca, pomieszczenia, środowiska). Ma swój wymiar materialny w postaci infrastruktury (na przykład budowli, ulic, fabryk, zakładów, szkół, szpitali, bibliotek, instytucji rozrywki, techniki, przemysłu i całej kultury materialnej), ma swoje zasilanie (wyrazem którego jest na przykład ruch, komunikacja, arterie translokacyjne ludzi i towarów) oraz swój wymiar duchowy (cywilizację, czyli systemy doskonalące życie zbiorowe, a więc prawo, język, kod zachowań, folklor, tradycję, środki utrzymania, model egzystencji). W tym żywiole zjawisk biorą swój początek rozmaite definicje miasta. Miasto przyciąga ludzi rozmaitymi obietnicami. Specyfika miasta jest nie tylko związana z rzeczywistą, materialną przestrzenią, dającą przesłanki spełnienia obietnic, ale również z wirtualnym, dyskursywnym kontekstem miejsca - specyfiką miejscowej koegzystencji kulturowej, religijnej i narodowej, połączonej z pragnieniem budowania własnego, niepowtarzalnego miasta oraz jego genius loci. Takie warunki przyciągają do miasta różnorodnych użytkowników, którzy w swojej masie stanowią świetną "mieszankę wybuchową" zdolną do tworzenia jakościowo nowych wartości. Te wartości stanowią podstawę różnicowania oraz uzyskiwania przewagi konkurencyjnej nie tylko przez poszczególne jednostki, lecz miasta jako całości. Ludzie zmieniają miasta, współtworząc je, ale też zmieniają siebie. Człowiek wrzucony w wir miasta próbuje w nim egzystować, przystosowując się do środowiska, niejednokrotnie zmieniając standardy zachowań, uznane za ogólnoludzkie. Obserwuje się ograniczanie roli społecznej do załatwiania podstawowych formalności, zanik postaw altruistycznych, funkcjonalność kontaktów międzyludzkich itd. Te zjawiska nasilają się jeśli chodzi o ich skalę. Do 2015 roku liczba miast o liczbie ludności przekraczającej 1 mln wzrośnie do 554, z czego trzy czwarte (426 miast) będzie się znajdowało w krajach rozwijających się. Rozwijają się też olbrzymie miasta - o liczbie ludności przekraczającej 8 mln mieszkańców, które zostały kiedyś zdefiniowane przez ONZ jako "mega miasto" (megacity) - obecnie ten status mają te miasta, których liczba mieszkańców przekracza 10 mln. ONZ przewiduje, że do 2015 roku aż 21 miast będzie można zaliczyć do tej kategorii. Zgodnie z prognozą ONZ, wzrost liczby ludności miejskiej będzie następował raczej w mniejszych miastach oraz wskutek przekwalifikowania obszarów wiejskich na miejskie.

Na obszarach cechujących się dużym natężeniem zaludnienia oraz koncentracją działalności wytwórczej, a takimi niewątpliwie są okręgi przemysłowe, identyfikuje się liczne potrzeby transportowe w zakresie przemieszczeń ładunków oraz osób. Wszelkie zakłócenia w funkcjonowaniu transportu rzutują na życie milionów osób, ale także na działalność wielu podmiotów gospodarczych zlokalizowanych na danym terenie. W związku z tym zapewnienie optymalnej obsługi transportowej, przy uwzględnieniu społecznego kontekstu działalności transportowej, staje się dużym wyzwaniem. Okręgi przemysłowe mogą odgrywać niezwykle istotną rolę na logistycznej mapie Europy, koncentrując na swoim obszarze dużą część infrastruktury transportowo - logistycznej kraju oraz stanowiąc huby - zarówno w przewozach ładunków, jak i osób. Rozwój sektora logistycznego wpisuje się również w nurt przekształceń transformacyjnych, przebiegających według scenariusza od zanieczyszczonych okręgów przemysłowych do nowoczesnych regionów opartych na działalności usługowej, będących motorami wzrostu nie tylko dla najbliższego otoczenia, ale również całego kraju. Analiza systemów transportowych Zagłębia Ruhry i konurbacji górnośląskiej, ze szczególnym wskazaniem na transport szynowy, stanowi punkt wyjścia do określenia podobieństw i różnic oraz wskazania rozwiązań, które mogą być wzajemnie zaadoptowane.

Istota logistyki miejskiej
Rozwój oraz funkcjonowanie miast wymaga skoordynowanych działań mających na celu sterowanie procesami związanymi z przepływem strumieni rzeczowych oraz finansowych. Mają tu zastosowanie podstawowe zasady logistyki związane z koordynacją działań, systemowym ujęciem i koncentracją nad przepływami strumieni. Funkcjonowanie aglomeracji miejskich wymaga podobnie, jak działalność przedsiębiorstwa, zaopatrzenia w czynniki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania. Konieczność zaopatrzenia w wodę, gaz, energię elektryczną i energię cieplną, jak również organizowanie pasażerskiego i towarowego transportu miejskiego wymaga ponadto działań związanych z magazynowaniem, problematyką wywozu i utylizacji odpadów komunalnych oraz oczyszczaniem ścieków, tworzeniem sieci telekomunikacyjnej. Realizacja wymienionych zadań musi odbywać się z uwzględnieniem uwarunkowań tworzenia powiązań transportowych aglomeracji miejskich z systemem logistycznym regionalnym, krajowym czy międzynarodowym. Skuteczność podejmowanych działań warunkuje harmonijny rozwój i funkcjonowanie zbiorowości miejskich, realizacja założonych funkcji wymaga rozwiązań z zakresu logistyki znanych i stosowanych w praktyce gospodarczej.

Logistyka miejska jest pojęciem wciąż trudnym do jednoznacznego zdefiniowania. Jedna z definicji określa, że są to wszystkie działania, które służą optymalizacji przepływu dóbr, ludzi i informacji wewnątrz społecznego systemu, jakim jest miasto. Inna definicja wskazuje na transport towarowy z uwzględnieniem procesów magazynowania, zaopatrzenia w wodę, gaz, energię elektryczną i energię cieplną, organizację sieci telekomunikacyjnej, transport tranzytowy, transport indywidualny, pasażerski miejski oraz podmiejski, a także wywóz odpadów i nieczystości, aż po kształtowanie powiązań transportowych aglomeracji z systemem logistycznym regionu, kraju czy nawet globalnym.

Turystyka morska stanowi ważny element rozwoju gospodarczego miast nadmorskich. Istotne staje się więc, aby miasto - port tworzyło teren przyjazny dla obsługi turystyki morskiej, było otwarte na potrzeby pasażerów oraz zapewniało im dobrą obsługę komunikacyjną i informacyjną.
Zintegrowany z żeglugą transport miejski może stanowić istotne wsparcie w obsłudze ruchu turystycznego, przyczyniając się do poprawy atrakcyjności połączeń żeglugowych dla obsługi ruchu pasażerskiego, zwiększając tym samym także atrakcyjność miasta.
Gdynię odwiedza corocznie około miliona osób korzystających z tej formy uprawiania turystyki, obejmującej 3 podstawowe obszary: żeglugę promową, żeglugę wycieczkową i tak zwaną "Białą flotę". Każdy z tych obszarów charakteryzuje odmienna specyfika funkcjonowania oraz zapotrzebowanie na usługi transportu miejskiego.

Wybrane realizacje z zakresu logistyki miejskiej
Próbując skuteczniej sterować rozwojem miejskiej infrastruktury transportowej zarządcy miast w Polsce odwołują się często do przykładów zagranicznych. Swoisty "benchmark" dla zajmujących się logistyką miejską w Polsce stanowią przykłady niemieckie. Berlin, Monachium, Kassel czy Kolonia regularnie podawane są w literaturze tematu, jako ilustracje skutecznej polityki transportowej i zarządzania miejską infrastrukturą transportową. Rozwiązania stosowane w tych ośrodkach stanowią wartościowy materiał do badań nad zastosowaniem ich w miastach w Polsce. Mimo systemowego charakteru zarządzania miejską infrastrukturą transportową, zastosowanie takich rozwiązań wiąże się z koniecznością uwzględnienia warunków specyficznych danego ośrodka. Właściwe zarządzanie infrastrukturą transportową miasta może zapewnić odpowiednie podejście, które poza warunkami specyficznymi danego miasta i jego możliwościami finansowymi uwzględniało będzie także rozwiązania sprawdzone już w praktyce.