Internalizacja kosztów zewnętrznych transportu drogowego w polityce UE

Przyjmuje się, iż dzisiaj aż 75% wewnętrznego transportu towarowego Unii Europejskiej realizuje ta właśnie gałąź transportu. Transport drogowy ma jednak swoje znaczące wady, główną z nich jest generowanie ogromnych kosztów zewnętrznych. Terenochłonność infrastruktury transportu drogowego, fakt iż transport drogowy w ponad 90% oparty jest na spalaniu produktów pochodzących z ropy naftowej, występujący permanentnie od końca lat 70. Niedostatek infrastruktury drogowej - skutkujący strukturalną kongestią w wielu obszarach Europy, a także znaczna ilość szkód społecznych i ekonomicznych powstających w wyniku wypadków drogowych powodują, iż w kategoriach zewnętrznych kosztów społecznych transport drogowy jest najbardziej kosztowną gałęzią transportu. Niezależnie od przyjętej metodologii kalkulacji przyjmuje się, iż transport drogowy jest odpowiedzialny za ponad 90% wszystkich kosztów zewnętrznych generowanych przez transport wewnętrzny Unii Europejskiej. Z tego ok. 25% zalicza się na poczet drogowego transportu towarowego, wykorzystującego przede wszystkim duże pojazdy ciężarowe. Pozostała część generowana jest przez pojazdy osobowe, lekkie pojazdy dostawcze oraz pojazdy pasażerskie - w tym głównie autobusy obsługujące miejski transport publiczny. Koszty te estymowane są na poziomie kilku do kilkunastu miliardów Euro rocznie, a sama wartość zniszczeń wywoływanych w środowisku naturalnym szacowana jest na poziomie 1 mld Euro. Dane te nie uwzględniają kosztów społecznych związanych z emisją gazów cieplarnianych, które dzięki stanowczej polityce Wspólnoty są ujęte w Europejskim Systemie Handlu Emisjami spalin i jako takie uznaje się za internalizowane. Obecnie transport drogowy odpowiada za ok. 20% wszystkich gazów cieplarnianych emitowanych przez gospodarkę Unii Europejskiej. Z tego transport dalekobieżny, używający głównie ciężkich pojazdów drogowych generuje ok 1/4 całości emisji. Przy czym już dzisiaj zauważa się, iż z uwagi na stały rozwój transportu drogowego towarów, zwłaszcza międzynarodowego transportu drogowego towarów, który według prognoz podwoi się do roku 2020 w stosunku do roku 2000, a wspomniane koszty społeczne będą najprawdopodobniej rosnąć.

Unia Europejska od wielu lat prowadzi działania ukierunkowane na internalizację kosztów zewnętrznych transportu. Pierwsze z takich rozwiązań legislacyjnych powstały na początku lat 70. W wstępnej fazie były to wyłącznie działania polegające na ograniczaniu wielkości generowanych negatywnych efektów i nie miały one także charakteru kompleksowego działania. Pierwsze kroki w kierunku internalizacji kosztów zewnętrznych transportu pojmowanej w kategoriach całościowej strategii poczynione zostały dopiero w połowie lat 90. (...)