Green logistics a stacje rozrządowe

Głównym celem polityki transportowej UE jest strategia zrównoważonego rozwoju definiowana jako "identyfikacja i rozwijanie działań Unii, umożliwiających osiągnięcie stałej poprawy jakości życia obecnemu i przyszłym pokoleniom, poprzez tworzenie społeczności zdolnych do efektywnego zarządzania i wykorzystywania zasobów oraz poszukiwania ekologicznego i społecznego potencjału innowacyjnego gospodarki, zapewniając pomyślność i społeczna spójność".
Od początku lat 90. ubiegłego wieku w polskim transporcie kolejowym dało się zaobserwować wiele niekorzystnych zjawisk. Należą do nich między innymi:

• zniekształcenie struktury międzygałęziowej - od 1990 roku nastąpił około 180% wzrost wykonywanej pracy przewozowej transportem samochodowym i około 40% spadek pracy przewozowej w transporcie kolejowym,
• niedostateczny udział PKB w nakładach na inwestycje modernizacyjne i rozwojowe - według standardów UE udział ten powinien kształtować się na poziomie 1-1,5%, a w Polsce był niższy, niż 0,3%
• brak warunków do uczciwej konkurencji międzygałęziowej, gdyż nie wprowadzono żadnych mechanizmów internalizacji kosztów zewnętrznych transportu poprzez pełne wdrożenie zasady „zanieczyszczający płaci”.

Jeżeli użytkownicy nie płacą pełnych kosztów społecznych transportu, to są faktycznie subwencjonowani, co powoduje zniekształcenie cen i kosztów w działalności transportowej. Struktura gałęziowa kosztów zewnętrznych transportu towarowego i pasażerskiego w Polsce jest następująca: 97% - transport drogowy, 3% - transport kolejowy.
Do kosztów zewnętrznych, czyli kosztów społecznych, należą: zanieczyszczenia powietrza, gleby i wód, hałas, zmiany klimatyczne, wypadki, zajęcie terenu, degradacja krajobrazu, czas tracony w korkach. Pod tym względem kolej jest bezdyskusyjnie najtańszym środkiem przewozów pasażerskich, a w dziedzinie przewozu towarów ustępuje tylko transportowi wodnemu, który ze swojej natury nie sięga wszędzie tam, gdzie sięgają tory. Koszty zewnętrzne przewozów pasażerskich, przeliczone na 1 000 tak zwanych pasażerokilometrów (co oznacza przewiezienie 1 000 pasażerów na odcinku 1 km), na kolei ocenia się na 20 euro. Dla porównania, dla autobusów koszty takie wynoszą 38 euro, dla samolotów - 48 euro, a samochodów osobowych - aż 87 euro. W dziedzinie przewozów towarowych, liczonych w euro na 1 000 tonokilometrów, transport kolejowy to 19 euro, koszt transportu wodnego wynosi 17 euro, a najpopularniejszego w Polsce transportu za pomocą samochodów ciężarowych - 88 euro.

W Polsce, w ciągu 12 lat (od 1998 roku do końca 2009 roku) na infrastrukturę kolejową i drogową łącznie przeznaczono 125,4 mld zł, w tym 108 mld zł - czyli 86,1% wszystkich nakładów - na drogi. Na linie kolejowe wydano w tym czasie 17,4 mld zł, czyli 13,9%. W samym 2009 roku na 19 200 km czynnych linii kolejowych wydano 3,6 mld zł. Natomiast nakłady na 18 400 km dróg krajowych w tym samym czasie wyniosły 32,3 mld zł, czyli 9 razy więcej.
Najnowszym dokumentem jest "Master plan" dla transportu kolejowego w Polsce do 2030 roku (przyjętym uchwałą Nr 277 Rady Ministrów z 19 grudnia 2008 roku). Dla sektora kolejowego zostały zdefiniowane następujące cele strategiczne:

• zapewnienie konkurencyjności kolei w relacji do innych gałęzi transportu w najbardziej rozwojowych segmentach rynku,
• zrównoważenie gałęziowej struktury transportu i ograniczenia szkód w środowisku wynikających ze wzrostu zapotrzebowania na transport, w tym gwałtownego rozwoju transportu drogowego,
• zapewnienie warunków do podnoszenia jakości obsługi klientów przez przewoźników kolejowych,
• zapewnienie stabilnego finansowania infrastruktury kolejowej,
• efektywność operacyjna i alokacyjna zasobów transportu kolejowego,
• efektywnie wykorzystanie zasobów ludzkich i optymalizacja zatrudnienia.

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 5/2011.