Branża motoryzacyjna w Wielkopolsce - poszukiwanie przewagi konkurencyjnej
- Jankiewicz Jacek
- Kategoria: Logistyka
Już dawno zauważono, że szukając przewagi konkurencyjnej firmy koncentrują swoją działalność w określonych lokalizacjach. Nie bez znaczenia dla przedsiębiorców są wtedy tak zwane zewnętrzne efekty skali, uwidaczniające się, gdy podmioty z danej branży decydują się prowadzić działalność w tym samym regionie. Interakcja między jednostkami gospodarującymi, tworzące się między nimi relacje, przyczyniają się do redukcji kosztów transakcyjnych, a w efekcie, do poprawy ich sytuacji ekonomicznej. Łatwiej dochodzi wtedy do przepływu zasobów, informacji i wiedzy. Jak się wydaje, wyższą formą takiej egzystencji są struktury sieciowe w formie klastrów, które umożliwiają lepszy przepływ informacji i strumieni rzeczowych. Sprzyja temu wzrost zaufania będący wynikiem częstszych kontaktów przedstawicieli firm zrzeszonych w klastrze (ulokowanych w bliskości geograficznej). Nawet bezpośredni konkurenci, rozwijając pewne formy kooperacji, mogą wtedy czerpać korzyści, poprawiając swoją pozycję konkurencyjną.
Zdaniem M. E. Portera, koncepcja grona (inaczej klastra albo klastera) jest nowym sposobem myślenia o gospodarce. W jego opinii, przewaga konkurencyjna w znacznej części zależy od czynników znajdujących się poza przedsiębiorstwem, a nawet poza jej sektorem. Dlatego granice gron rzadko odpowiadają standardowym systemom klasyfikacji branż. Ponadto, klastry stwarzają możliwość dialogu między firmami, agencjami rządowymi i instytucjami takimi, jak szkoły wyższe, albo instytuty badawcze. W efekcie może dojść do powstania efektów synergicznych, gdzie wartość sytemu wzajemnie powiązanych firm i instytucji jako całości, jest większa niż suma wartości jego poszczególnych elementów. Takie sieci podmiotów gospodarczych mogą się tworzyć i funkcjonować bez koordynacji ze strony konkretnego podmiotu, mogą też pojawiać się inicjatywy klastrowe (z udziałem firm klastrowych, administracji państwowej i/lub jednostek badawczych), które mają na celu intensyfikację wzrostu i konkurencyjności klastrów.
Ostatni kryzys, który w znaczący sposób uderzył w producentów samochodów i generalnie w branżę motoryzacyjną, stwarza dodatkową potrzebę poszukiwania sposobów zwiększania efektywności produkcji i oszczędności, między innymi poprzez zmniejszanie kosztów procesów logistycznych. Okazją do pozytywnych zmian w tym zakresie może być właśnie uczestnictwo w inicjatywie klastrowej. Korzyści wynikające z tworzenia się relacji między przedsiębiorstwami prowadzącymi działalność w ramach pokrewnych sektorów to tylko jeden z elementów, o których warto przy tej okazji wspomnieć. Poza kooperacją w układzie horyzontalnym, wymierne korzyści mogą się pojawić także z nawiązywania współpracy w układzie wertykalnym. Przedsiębiorstwa z danej branży, które tworzą grono, po pewnym czasie przyciągają swoich dostawców i wyspecjalizowanych odbiorców. Częste kontakty i więzi tworzone między uczestnikami klastra ułatwiają tworzenie się łańcuchów dostaw i wypracowywanie wspólnych strategii dla lepszego ich funkcjonowania. Jednak koncepcja klastra znacząco wybiega poza pojęcie łańcucha dostaw. Prawidłowo rozwijającą się strukturę grona, z jej wymienionymi już elementami i siecią powiązań, można postrzegać jako wirtualne przedsiębiorstwo, które czerpie dodatkowe korzyści z kontaktów z jednostkami edukacyjnymi i badawczymi. Nawiązywanie relacji między wszystkimi elementami łańcucha dostaw, a nie tylko między podmiotami w nim bezpośrednio współpracującymi, pozwala osiągnąć dodatkowe korzyści dla uczestników.
Geograficzna bliskość dostawców umożliwia minimalizację kosztów transportu, minimalizację czasu dostawy, zwiększenie bezpieczeństwa ładunku na krótszej trasie, możliwość realizacji elastycznych zamówień. Jednoczesna bliskość odbiorców stwarza sytuację, w której źródła dostaw są ulokowane w tak zwanej przestrzeni dystrybucyjnej, co stwarza możliwość minimalizacji kosztów transportu.
W Polsce można wskazać regiony, w których utworzyły się klastry producentów branży motoryzacyjnej. Należą do nich choćby Dolny Śląsk i Wielkopolska. W drugim przypadku, stosunkowo niedawno pojawiła się inicjatywa klastrowa - Wielkopolski Klaster Motoryzacyjny (WKM), który rozpoczął swoją działalność na przełomie 2007 i 2008 roku. Poza dwoma podmiotami, praktycznie nie występują tu bezpośredni konkurenci. Zróżnicowanie członków grona pod względem rodzaju prowadzonej działalności, czy świadczonych usług nie musi być jednak przeszkodą w znajdowaniu okazji do kooperacji. Takie przedsiębiorstwa mogą bowiem napotykać wiele wspólnych ograniczeń prowadzenia działalności, mogą też istnieć wspólne potrzeby oraz okazje poprawy pozycji konkurencyjnej. Chcąc przyjrzeć się środowisku, w którym klaster funkcjonuje, warto zauważyć, że Wielkopolska jest jednym z największych rynków pracy w Polsce, który charakteryzuje się stosunkowo dobrą strukturą wieku. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw w Województwie Wielkopolskim w 2009 roku stanowiło średnio około 90% przeciętnego wynagrodzenia w Polsce. Pod względem kosztów pracy region zapewnia więc sprzyjające warunki dla rozwoju przedsiębiorczości. W samym przemyśle motoryzacyjnym regionu sytuacja przedstawia się jednak zupełnie inaczej. W analizowanym roku wynagrodzenia przewyższyły tu średnie uposażenia pracowników branży w całym kraju o około 14%. Wyższe koszty pracy mogą w tym przypadku mieć związek ze specjalizacją Wielkopolski (przyciąganie wykwalifikowanego kapitału ludzkiego), a także z deficytem kandydatów do pracy z wykształceniem technicznym (między innymi mała liczba absolwentów kierunków technicznych i specjalistów z nauk ścisłych w stosunku do zapotrzebowania zgłaszanego na rynku pracy).
Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 4/2010.