Operator logistyczny w modelowaniu sieci logistyki zwrotnej
- Kruczek Mariusz,Żebrucki Zbigniew
- Kategoria: Logistyka
Wzrost zainteresowania zużytymi produktami i materiałami jest jedną z konsekwencji zwiększenia liczby przedsiębiorstw zajmujących się ich zagospodarowaniem i ochroną środowiska. Redukcja odpadów stała się jednym z głównych obszarów zainteresowania nauki w krajach uprzemysłowionych. Ze względu na ograniczenia prawne, ekonomiczne oraz techniczne, przedsiębiorstwa poszukują nowych rozwiązań, które umożliwiłyby ponownie wykorzystać zużyte już produkty i odzyskać z nich wartość. Dlatego też wdrażane są rozwiązania w sferze produkcji i logistyki, zmierzające do przywrócenia zużytym produktom utraconej w czasie eksploatacji wartości i ich ponownego wprowadzenia na rynek. Kreowanie zielonego wizerunku stało się ważnym elementem strategii przedsiębiorstw. Ponowne użycie produktów jest ekonomicznie atrakcyjne z powodu ograniczoności zasobów i nowych możliwości kreowania wartości do danej. Pojawiające się w tym zakresie możliwości stanowią szczególny obszar zainteresowania logistyki zwrotnej, która dostarcza metod i technik umożliwiających odzyskanie produktów i materiałów wycofywanych z obiegu i zarządzania ich strumieniem.
Sieci logistyczne to pojęcie często występujące w literaturze. Rzadko natomiast pojawia się pojęcie sieci logistyki zwrotnej, która funkcjonuje podobnie jak sieć logistyczna. Różnica polega na zmianie zwrotu wektora przepływu materiałów, który jest przeciwny i skupia się na odebraniu od klientów zużytych produktów lub produktów, które nie spełniły jego oczekiwań, lub które utraciły wskutek eksploatacji swoją wartość. Odebrane produkty zostaną zbadane w miejscu przekształcania odpadów i podzielone na trzy strumienie:
-
strumień produktów o wysokiej jakości, które mogą zostać naprawione i wysłane do centrum dystrybucji do ponownej sprzedaży
-
strumień produktów zawierających części do ponownego użycia, które mogą zostać rozmontowane i wysłane do fabryki, w celu ponownego użycia w procesie produkcji
-
strumień pozostałych produktów, wyłączonych z obiegu, stanowiących bezużyteczne odpady.
Sieć logistyki zwrotnej może być rozszerzona o kolejne procesy, takie jak segregacja oraz demontaż, gdzie, po przebadaniu, odrzucone i niezdatne do dalszego przetworzenia produkty są unieszkodliwiane, natomiast możliwe do odzyskania wysłane są do punktu demontażu, zanim trafią do centrum dystrybucji czy fabryki. Na rysunku 1 przedstawiono model sieci logistyki zwrotnej.
Analizując sieci logistyki zwrotnej bierze się pod uwagę rozpiętość obsługiwanego rynku i liczbę przedsiębiorstw zajmujących się zużytymi produktami (zwany rynkiem logistyki zwrotnej - rynkiem przedsiębiorstw zajmujących się zbieraniem i unieszkodliwianiem odpadów) i rynku odzyskanych produktów (określany jako rynek produktów ponownego użycia). Na tej podstawie można wyróżnić grupy działań, które powtarzają się we wszystkich sieciach logistyki zwrotnej, bez względu na rodzaj strumienia:
-
zbiórka, która odnosi się do wszystkich działań związanych z oddaniem zużytych produktów i ich fizycznym przemieszczaniem do danego punktu, gdzie później będą przetwarzane. Może ona również obejmować takie działania, jak zaopatrzenie, transport czy magazynowanie i jest ona w pewnym stopniu narzucona przez ustawodawstwo
-
selekcja oznacza wszystkie operacje pozwalające określić, czy dany produkt jest faktycznie zdatny do ponownego użycia i w jaki sposób. Wynikiem kontroli i rozdzielenia jest podział strumieni zużytych produktów na przeznaczone: do ponownego użycia i do usunięcia. Kontrolowanie i rozdzielanie to operacje, które swym zasięgiem mogą obejmować także demontaż, rozdrabnianie, badanie, sortowanie i składowanie
-
ponowne przetwarzanie to działanie, które oznacza faktyczną transformację zużytych wyrobów na produkty, które mogą być ponownie użyte. Transformacja ta może przyjąć różne formy obejmujące recykling, naprawy i powtórne wytwarzanie oraz działania takie, jak czyszczenie, wymiana oraz ponowne montowanie
-
usuwanie jest działaniem ostatecznym i wymagane jest w przypadku tych produktów, które nie mogą być ponownie użyte z przyczyn technicznych bądź ekonomicznych. Stosuje się je do produktów odrzuconych na etapie segregacji, które wymagają napraw przewyższających rachunek ekonomiczny lub też dla produktów przestarzałych. Usuwanie może obejmować także procesy logistyczne, takie jak transport i składowanie na wysypiskach
-
zwrotna dystrybucja odnosi się do kierowania produktów ponownie przetworzonych na potencjalny rynek i fizycznego ich przemieszczania do przyszłych użytkowników. Może ona obejmować sprzedaż (leasing, kontrakty serwisowe itp.), transport i działalność magazynową.
Modelowanie kształtu sieci logistyki zwrotnej przeprowadzane jest w celu wizualizacji zachodzących w niej procesów oraz przedstawienia struktury podmiotowej sieci. Znajomość struktury sieci logistyki zwrotnej pozwala na opracowanie zbioru działań umożliwiających zarządzanie tą siecią. Celem powstającego modelu jest dostarczenie każdemu uczestnikowi, a przede wszystkim przedsiębiorstwom usług logistycznych, które dążą do rozwoju sieci logistyki zwrotnej, takich narzędzi, które umożliwią odkrywanie i zdobywanie nowych rynków oraz pozwolą na umocnienie pozycji na dotychczasowych rynkach. Na kształt sieci logistyki zwrotnej wpływ mają przede wszystkim przedsiębiorstwa usług logistycznych. Przedsiębiorstwa te odgrywają najistotniejszą rolę w kształtowaniu przepływów w sieci, co ujawnia się przykładowo poprzez kojarzenie kolejnych ogniw sieci. Działania operatorów logistycznych w sieci logistyki zwrotnej przebiegają etapowo i obejmują przedsięwzięcia, które docelowo mają prowadzić do zwiększenia udziału w rynku.
Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 5/2009.