Tworzenie nowoczesnego rynku usług towarowych przewozów kolejowych przez podział zadań

Wraz ze wzrostem wymiany handlowej, a co za tym idzie i rozwoju poszczególnych gałęzi transportu, następowała coraz większa ich specjalizacja. W konsekwencji doprowadziło to do wykształcenia się odpowiednio przygotowanego pośrednika w przewozie, który działając na zlecenie, zajmował się czynnościami związanymi z przesyłaniem towarów, nie wykonując samodzielnie czynności przewozowej. W organizowaniu przewozu musi on bardzo ściśle współpracować z firmą transportową. W tym miejscu należy określić definicję spedytora i jego rolę w procesie transportowym. Spedytor zawiera umowy przewozowe i umowy na wykonanie czynności "około przewozowych” we własnym imieniu, lecz na rachunek swego zleceniodawcy, pobierając za usługę określoną umową marżę. W Polsce ustawa "Kodeks cywilny” formułuje definicję umowy spedycyjnej, która stanowi (art. 794 k.c.) iż, przedmiotem tej umowy jest: wysyłanie przesyłki, jej odbiór, dokonywanie innych usług związanych z przewozem przesyłki.

Ta na pozór krótka i ogólna charakterystyka usługi spedycyjnej po dokładnym jej przeanalizowaniu tak naprawdę świadczy, iż zakres usług spedycyjnych jest bardzo szeroki. Wraz z rozwojem technik informatycznych spedycja zaczyna odgrywać coraz większe znaczenie jako ogniwo spinające poszczególne elementy procesu transportowego. Podstawową usługą firm spedycyjnych jest organizowanie przewozu towarów na terenie kraju oraz poza jego granicami, a w obszarze działania znajduje się transport samochodowy, kolejowy, morski, wodny śródlądowy, lotniczy i intermodalny. Organizowanie przewozów polega na poszukiwaniu klienta, ustalaniu szczegółów dotyczących transportu, negocjowaniu ceny za usługę oraz rozliczaniu usługi. Struktury dobrze zorganizowanej firmy spedycyjnej powinny umożliwiać pozyskiwanie nowych klientów dla firm transportowych, z którymi spedytor współpracuje. Jest to bardzo istotne zagadnienie w okresie nasilonej rywalizacji pomiędzy poszczególnymi gałęziami transportu. Po dokonaniu istotnych zmian na rynku usług towarowego transportu kolejowego w naszym kraju, jakim z pewnością było jego otwarcie dla firm prywatnych, dla przewoźnika kolejowego bardzo ważnym zagadnieniem jest posiadanie dobrze zorganizowanej sieci sprzedaży usług. Pełna liberalizacja (76 firm posiada już koncesje na przewozy towarowe) oraz zmiana podejścia klientów do posiadania własnej infrastruktury transportowej (na przykład bocznice kolejowe, terminale przeładunkowe, które generują stosunkowo wysokie koszty utrzymania) przyczyniły się do wytworzenia nowych, odmiennych uwarunkowań zewnętrznych.

Dla utrzymania dotychczasowych klientów oraz pozyskania nowych koniecznością staje się poniesienia niezbędnych nakładów wytworzenia, a następnie kosztów utrzymania infrastruktury logistycznej przez operatorów logistycznych. Przed zmianami ustrojowymi i gospodarczymi transport kolejowy w naszym kraju odgrywał kluczową rolę na rynku usług transportowych, a jego udział w niektórych regionach przekraczał 60% (taka sytuacja była na Śląsku).
W okresie tym transport samochodowy nie był postrzegany jako istotny konkurent kolei. Technika i technologia przemieszczania ładunków oraz poziom jakości tego procesu były stosunkowo niskie. Jednak wraz z rozwojem techniczno-technologicznym i gospodarczym ukształtował się nowy podział rynku transportowego. Postęp organizacyjny i techniczny obejmując procesy przepływu ładunku zmienił zarazem miejsce i znaczenie w logistyce funkcji transportu towarów. Jego znaczenie jest nadal ważne, lecz z uwagi na nowe technologie produkcji istotną rolę odgrywać zaczęły inne elementy łańcucha, takie jak przepływ informacji, odpowiednie przechowywanie towarów i dostarczanie ich na czas w wyznaczone miejsce itp. Tak więc, na zmianę kształtu rynku transportowego miały wpływ różne czynniki. Można je sprowadzić do kilku kluczowych, na przykład:

• uwarunkowania społeczno - polityczne (nie wykluczając konfliktów zbrojnych)
• postęp techniczno - technologiczny, zmieniający strukturę popytu na surowce i formę wyrobów finalnych
• rozwój gospodarczy w poszczególnych regionach świata i związane z tym zmiany w międzynarodowym podziale pracy
• wzrost świadomości klientów w zakresie logistyki.

Firmy transportowe, chcące utrzymać się na rynku usług TSL, muszą rozszerzać swoją działalność i nie mogą skupiać się tylko i wyłącznie na podstawowej działalności, jaką są przewozy, ponieważ współczesny klient przewozów towarowych oczekuje wykonania usługi kompleksowej na odpowiednim poziomie jakości.

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 6/2008.