Kierunki zmian na kolejowym rynku usług spedycyjnych

Art. 4 pkt. 9 przytoczonej ustawy mówi, iż przewoźnikiem kolejowym jest przedsiębiorca który wykonuje przewozy kolejowe lub udostępnia pojazdy trakcyjne. W roku 2007 lista licencjonowanych przewoźników, których przedmiotem działalności jest przewóz rzeczy, obejmowała 68 firm. Szereg z tych podmiotów powstało z przekształcenia się przedsiębiorstw wykonujących kolejowe usługi transportowe tylko na rzecz jednej dziedziny gospodarczej, na przykład górnictwa (zajmujących się między innymi wywozem kamienia na zwałowiska lub dostarczaniem piasku do zamulania wyrobisk kopalnianych). Są i takie, które przekształciły się w przewoźnika z zakładowych oddziałów obsługujących transport kolejowy na bocznicy lub też z firm zajmujących się spedycją i przeładunkami. Te ostatnie firmy przez długie lata współpracowały z narodowym przewoźnikiem kolejowym. Ich rola polegała na pozyskiwaniu klientów dla kolejowych usług transportowych. Firmy te, (pod względem własnościowym) najczęściej z kapitałem prywatnym lub z mniejszościowym udziałem PKP, stosunkowo szybko umacniały swą pozycję. Jednym z elementów ich zarobku było uzyskiwanie tak zwanej marży na wynegocjowanych "upustach" w stosunku do obowiązującej kolejowej taryfy towarowej, których nie mógł uzyskać nowy lub pojedynczy klient. Upusty uzależnione były w dużej mierze od wielkości realizowanych przewozów. Firmy spedycyjne, działające w imieniu PKP oraz częściowo i pod patronatem, stosukowo szybko pozyskiwały duży krąg klientów powiększając tym samym wielkość realizowanych przewozów. Mając na uwadze możliwość uzyskania niższego frachtu, bezpośredni klienci kolejowych przewozów towarowych (szczególnie wykonujący niewielkie przewozy) zlecali tym firmom wykonanie usługi spedycyjnej. Takie rozwiązanie było w minionych latach stosowane w wielu dziedzinach gospodarki. Jednak przy zachowaniu pewnych form kontroli rynku, nie stwarzało to zagrożenia dla firm przewozowych i nie oznaczało utraty kontaktu oraz obustronnych relacji z ostatecznym klientem. W tym miejscu należy przytoczyć definicję spedycji, zawartą w artykule 749 kodeksu cywilnego "Spedytor zawodowo i za wynagrodzeniem, we własnym imieniu, lecz na rachunek zleceniodawcy, podejmuje się wysłania lub odbioru przesyłki towarowej oraz innych czynności związanych z ich obsługą lub przewozem". Podstawową usługą firm spedycyjnych jest organizowanie przewozu towarów na terenie kraju oraz poza jego granicami. W obszarze działania znajduje się transport samochodowy, kolejowy, morski, wodny śródlądowy, lotniczy i intermodalny. Organizowanie przewozów polega na szukaniu klienta, ustalaniu szczegółów dotyczących transportu, negocjowaniu ceny za usługę oraz rozliczaniu usługi. Do zadań tych firm należy także poszukiwanie dodatkowych klientów, aby zapewnić optymalne wykorzystanie środka transportu na całej, planowanej trasie przewozu. W przypadku eksportu oraz importu towarów są one odpowiedzialne między innymi za wypełnianie druków celnych oraz organizację odpraw celnych. W ramach świadczonych usług doradzają w sprawach wyboru gestii transportowej, środka transportu i drogi przewozu, często przygotowują ładunek do przewozu. Firma spedycyjna realizując swoje usługi planuje też ilość i jakość potrzebnych środków poszczególnych gałęzi transportowych do realizacji danej usługi. Dbając o swój wizerunek na rynku usługowym sektora Transportowo - Spedycyjno - Logistycznego (TSL) firma spedycyjna powinna działania te realizować przy zachowaniu wysokiej jakości świadczonej usługi oraz adekwatnej do niej ceny. Reguła ta nie może być tylko hasłem, lecz konsekwentnie wprowadzaną zasadą, ponieważ klient który ma poczucie, iż usługa wykonana zastała na gorszym poziomie od oferowanej, z pewnością przejdzie do konkurencji - nawet gdyby miał zapłacić więcej. Bardzo ważne jest, aby ta reguła była przestrzegana nie tylko przez kierownictwo firm, lecz także przez szeregowych pracowników, od których zależy wizerunek firmy spedycyjnej, ale też i samego przewoźnika. Szczególnie w przypadku, gdy firma spedycyjna jest bardzo mocno z nim powiązana kapitałowo i na przykład jest spółką córką. Sprawność organizacji procesów transportowych w dużej mierze zależy od znajomości rynku transportowego oraz znajomości technicznej i technologicznej procesów, dziedzin transportu, przy pomocy których organizowana jest czynność przemieszczania ładunku klienta.

Proces spedycyjny jest również definiowany jako uporządkowany ciąg czynności, mający zapewnić dostawę towaru z miejsca wskazanego przez klienta do ostatecznego odbiorcy. Oznacza to, iż w tym łańcuchu towar podlega różnym procesom, które wykonywać może jedna lub kilka firm w różnych miejscach. Mając na uwadze złożoność niektórych procesów, jednym z czynników decydujących o powodzeniu całości działań i jakości świadczonej usługi jest przepływ informacji. Właściwy przepływ informacji jest istotny zarówno pomiędzy ogniwami biorącymi udział w danej usłudze, jak i informacji udzielanej klientowi. Jej brak w odpowiednim czasie, zakresie i miejscu, nawet jeśli w ostateczności usługa zostanie wykonana, pogorszy jej jakość i będzie negatywnie odebrana przez klienta.

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 2/2008.