Logistyka jako przedmiot dydaktyki

W 2004 roku z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Logistycznego, w ramach Forum Edukacyjnego, odbyła się debata, której tematem było pytanie: Logistyk - inżynier czy ekonomista? Pytanie to dla wielu środowisk pozostaje nadal bez odpowiedzi, co oznacza, że przyjmują one, iż jest to dziedzina wiedzy nie przypisana dotychczas jednoznacznie żadnemu z tych zawodów. Niektórzy dzielą logistykę na logistykę „miękką”, związaną z zarządzaniem oraz logistykę „twardą”, związaną z techniką wykorzystywaną w projektowaniu i eksploatacji systemów logistycznych.

Dotychczasowe doświadczenia kształcenia w zakresie logistyki wskazują, że w szkołach ekonomicznych program logistyki jest realizowany bardziej od strony jakościowej. Wyraźnie odczuwalny jest niedosyt narzędzi ilościowych, informatycznych, cybernetycznych i systemowych. Z kolei uczelnie techniczne cechuje w zakresie edukacji logistycznej zbyt marginesowe traktowanie aspektów ekonomicznych. W obszarze kształcenia logistycznego obserwuje się daleko idącą dowolność, tak w treści kształcenia, jak i liczbie godzin przeznaczonych na nie. Ustalenie, jak pisze prof. Stanisław Oziemski „...semantyki, wspólnych przedmiotów i ilości przewidzianych na nie godzin...”, stworzyła Ustawa z dnia 27 lipca 2005 roku Prawo o szkolnictwie wyższym, oraz Uchwała nr 205/2005 z dnia 13 października 2005 roku Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, która pozytywnie zaopiniowała projekt rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie nazw kierunku studiów, proponując wpisanie nowego kierunku studiów - LOGISTYKA.

Uruchomienie studiów na kierunku logistyka wymaga opracowania standardu kształcenia. Zaleca się, aby w standardach kształcenia zawarta była informacja niezbędna do zbudowania programów studiów na danym kierunku. Wobec regulowania tylko 40% ogólnej liczby zajęć, pozostałe treści kształcenia będą wynikać ze specyfiki uczelni. Umożliwi to ujednolicenie zasadniczych treści kształcenia.
Niezależnie od zakwalifikowania zawodu logistyka, absolwent studiów wyższych na kierunku logistyka powinien posiadać wiedzę i umiejętności inżynierskie, ekonomiczne, systemowe i z tym, że akcent w kształceniu może być położony albo na problemy techniczne, albo na problemy ekonomiczne oraz umiejętności posługiwania się technikami informatycznymi. Stąd standard kształcenia na kierunku logistyka może obejmować dwie „ścieżki”: tak zwaną „ścieżkę” inżynierską i „ścieżkę” ekonomiczną lub dwa oddzielne standardy.

Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie doświadczeń autora w opracowaniu standardu kształcenia „inżynierskiego” na kierunku studiów logistyka oraz poglądów na temat treści kształcenia logistycznego. Dla określenia systemu edukacji w dziedzinie logistyki konieczne jest sprecyzowanie przedmiotu logistyki, zarówno od strony teoretycznej, jak praktycznej. Jeżeli logistyk ma być projektantem systemu logistycznego oraz jego eksploatatorem, musi korzystać z wiedzy i rozwiązań dostarczanych przez szereg specjalistycznych dziedzin wiedzy, spośród których wiedza techniczna jest najistotniejsza.

Logistyk - dlaczego inżynier
Istotą logistyki jest przepływ dóbr materialnych i towarzyszącej informacji. Przepływ produktów, utrzymanie zapasów, gromadzenie i przetwarzanie informacji, to działania wymagające dysponowania wieloma różnorodnymi środkami technicznymi. Do środków technicznych wykorzystywanych podczas realizacji procesów logistycznych zalicza się: budynki i budowle magazynowe, środki transportu, maszyny i urządzenia techniczne zapewniające transport i manipulacje za- i wyładowcze, opakowania, a także środki techniki obliczeniowej, bez których sprawny przepływ strumieni rzeczowych i informacyjnych jest praktycznie niemożliwy.

Do argumentów merytorycznych przemawiających za tym, aby logistyk był inżynierem, można zaliczyć:
• inżynier jest przygotowany do projektowania i eksploatowania systemów logistycznych, których istotnym elementem są podsystemy techniczne
• trudno sobie wyobrazić, aby zaopatrywaniem przedsiębiorstwa przemysłowego, logistyką produkcji, transportem wewnętrznym i zewnętrznym oraz magazynowaniem nie zarządzał specjalista z przygotowaniem inżynierskim
• coraz częściej logistyką dystrybucji dóbr inwestycyjnych oraz skomplikowanej techniki zajmują się inżynierowie
• realizacja procesów logistycznych wymaga wykorzystania różnorodnych środków technicznych, których eksploatacją powinien zajmować się inżynier
• realizacja podstawowego celu logistyki, którym jest usprawnianie przepływu dóbr materialnych, odbywa się głównie poprzez mechanizację, automatyzację i robotyzację, co wymaga umiejętności inżynierskich
• nie jest możliwe stosowanie niektórych koncepcji logistycznych, na przykład Just-in-Time, Kanban, bez głębokiej znajomości technologii wytwarzania oraz sposobów wytwarzania narzędzi i przezbrajania stanowisk oraz linii produkcyjnych.

Odpowiedzi na pytanie, czy logistyk powinien być inżynierem, dostarcza Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 roku w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakres jej stosowania (Dz.U. 2004 nr 265 poz. 2644). Spośród 1707 zawodów i specjalności zawartych w Rozporządzeniu, znalazły miejsce dwa zawody związane z logistyką:
• w grupie specjalistów: inżynier transportu (logistyk)
• w grupie techników: technik logistyk.

Żeby czymś zarządzać, trzeba to zmierzyć - powiedział prof. Robert S. Kaplan z Harvard Business School, twórca systemu pomiaru wyników oraz autor narzędzia zarządzania, jaką jest zrównoważona karta wyników. Nie da się zarządzać czymś czy usprawniać czegoś, co nie zostało zmierzone. A kto lepiej potrafi dokonywać pomiaru, jak nie inżynier?

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 4/2007.