Puste przebiegi

Krzysztof Dubowik, dyrektor ds. spedycji drogowej, Fracht FWO Polska: Trudno to dokładnie ocenić. W EU prowadzone są nawet prace dotyczące ujednolicenia sposobów gromadzenia danych statystycznych w odniesieniu do transportu drogowego rzeczy (rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 70/2012). Zgodnie ze „Sprawozdaniem Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady” w sprawie realizacji wspomnianego rozporządzenia, „obowiązkowe gromadzenie danych dotyczących "pustych przejazdów” jest (…) obecnie fakultatywne (…) i nie wszystkie kraje przesyłają dane na temat pustych wozokilometrów; wprowadzenie takiego obowiązku umożliwiłoby lepszą ocenę efektywności energetycznej i efektywności operacyjnej unijnego transportu drogowego towarów”. Według dostępnych danych, opublikowanych przez Komisję Europejską w maju 2017 roku w raporcie "An Overview of the EU Road Transport Market in 2015”, w Europie około 23% wszystkich przejazdów wykonywanych jest na pusto. Raport ten podkreśla jednocześnie, że puste przebiegi to strata zasobów i polityka EU stawia sobie za cel jak największą ich redukcję. Właściwe rozpoznanie tej kwestii oraz wdrożenie odpowiednich narzędzi do optymalizacji decyzji dotyczących właściwego wytyczania tras i ograniczania przejazdów bez ładunku może w znaczącym stopniu przyczynić się do redukcji kosztów i wzrostu efektywności przedsiębiorstwa.
Puste przebiegi są zagadnieniem związanym z transportem od zawsze, a podstawowym źródłem problemu jest brak zrównoważenia popytu i podaży pustych środków transportu. Dochodzą do tego dodatkowe czynniki w postaci dążenia przez zleceniodawców do skracania czasu planowania transportów oraz czasu dostawy (dostawy just-in-time, dynamiczny wzrost sektora e-commerce), rosnąca konkurencja w branży transportowej, a także coraz większa specjalizacja taboru.
Osobno wymienić i podkreślić należy negatywną rolę, jaką odgrywa protekcjonizm i ochrona rynków forsowana przez państwa członkowskie UE. Powstają regulacje ograniczające możliwości wykonywania transportu kabotażowego oraz dotyczące płacy minimalnej pracowników delegowanych. Stoją one w wyraźnej sprzeczności z deklaracjami przywołanymi w cytowanym wcześniej raporcie "An Overview of the EU Road Transport Market in 2015”.
Optymalizacja decyzji podejmowanych w procesie planowania transportu jest zagadnieniem bardzo skomplikowanym ze względu na złożone zależności pomiędzy podejmowanymi decyzjami a efektywnością procesów transportowych. Ujęcie tego zagadnienia za pomocą algorytmów i metod matematycznych jest przedmiotem zainteresowania w takich dziedzinach jak badania operacyjne czy programowanie liniowe. To jednak pozostaje cały czas w sferze teorii, której nie można wprost przełożyć na funkcjonowanie dzisiejszych firm transportowych. W praktyce minimalizacja pustych przebiegów pozostaje jedną z kluczowych kompetencji pracowników branży TSL, którzy do dyspozycji jako wsparcie mają coraz bardziej rozbudowane systemy zarządzania transportem wraz z możliwościami coraz głębszej integracji z systemami lokalizacji i powszechnie już dostępną telematyką we flotach transportowych. Gdyby dodać do tego powszechny dostęp do danych rynkowych dotyczących wolnych ładunków, wówczas możliwe stałoby się znaczne ograniczenie skali zjawiska pustych przebiegów. Pełen dostęp do danych wciąż pozostaje w zakresie rozważań czysto teoretycznych, ponieważ nie jest możliwy ze względu na konkurencję rynkową.
Praktycznym, choć ograniczonym, zastosowaniem powyższej koncepcji są działające na rynku i popularne rozwiązania w postaci giełd transportowych i programów partnerskich. Jednak ostra konkurencja rynkowa, prowadząca do tzw. "wojny cenowej”, w znacznym stopniu znosi ich pozytywny efekt na redukcję zjawiska pustych przebiegów.
Pomocny w ograniczaniu zjawiska pustych przebiegów jest także rozwój technologiczny, który pozwala na wprowadzanie niedostępnych wcześniej rozwiązań hybrydowych środków transportu. Przykładem mogą być np. specjalistyczne naczepy do transportu samochodów, które po wykonaniu prostej konwersji umożliwiają transport kontenera morskiego. Tego typu rozwiązania pozwalają ograniczyć problem w segmentach, gdzie udział pustych przebiegów jest znacznie wyższy od średniej dla całej branży.
Warto tu wspomnieć również o wprowadzanych w UE rozwiązaniach środowiskowych. Puste przebiegi i konieczność ich ograniczenia są wymieniane jako jeden ze sposobów na osiągnięcie celu, jakim jest globalna redukcja emisji CO2. Niestety w polityce unijnej ścierają się ze sobą dwa sprzeczne nurty - z jednej strony dążenie do ograniczania emisji CO2 m.in. przez poprawę efektywności sektora transportowego, a z drugiej wspomniane wcześniej działania protekcjonistyczne.