Projekt Rozporządzenia Rady i Parlamentu Europejskiego dotyczącego usług publicznych w zakresie transportu pasażerskiego kolejowego i drogowego z 20.07.2005 nr COM (2005) 319 końcowy, 2000/0212 (COD)
Dotychczasowe ramy prawne funkcjonowania transportu kolejowego w sektorze transportu publicznego w UE są niewystarczające, ponieważ ciągle zmieniający się rynek wymusza zmiany prawodawstwa, bo te stają się niedostosowane do rzeczywistości. Zasadą w aktualnym systemie prawym, jest funkcjonowanie wielu odstępstw (w lokalnym transporcie publicznym), od obowiązku zawierania umów, które nie są transparentne. Obowiązujące akty prawne nie określają zasad przyznawania kontraktów na usługi publiczne, a to właśnie one stały się źródłem niepewności prawnej, której odzwierciedleniem jest wzrost nieporozumień i niechęć operatorów UE do dużych inwestycji.
W 2004 roku publiczny lądowy transport pasażerski w 15 krajach UE obsługiwał przewóz około 150.000.000 osób dziennie, tworzył 1.500.000 miejsc pracy, a roczny obrót wynosił 100 miliardów EUR. W latach 1970 – 2001 udział rynku samochodowego wzrósł z 73,8 % do 78,2 %, natomiast udział zbiorowego transportu lądowego spadł z 24,7 % do 16 %.
Wraz z pojawieniem się operatorów, którzy świadczą usługi w więcej niż jednym Państwie Członkowskim sektor ten zaczął się ponownie rozwijać. Pomimo pojawienia się oferty konkurencyjnej, która zaczęła zwiększać dynamikę transportu pasażerskiego, udział rynku transportu publicznego w dalszym ciągu spadał.
W oparciu o stwierdzenia dotyczące niedostosowania wspólnotowych ram prawnych oraz konieczności zwiększenia efektywności i jakości usług, przedstawiono projekt Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie działań Państw Członkowskich w zakresie transportu pasażerskiego kolejowego i drogowego. Celem tego projektu jest rozwiązanie problemu niepewności prawnej, który dotyka ten sektor oraz ustanowienie systemu konkurencji, który zwiększyłby efektywność i atrakcyjność usług dla pasażerów. Projekt ten opiera się na następujących zasadach :
 Uzgodnienia kontraktowe będą dokonywane pomiędzy właściwymi władzami i operatorem (lub operatorami) zobowiązanym do świadczenia usług podczas przyznawania rekompensat finansowych lub praw wyłącznych.
 Konieczność przeprowadzania okresowego przeglądu warunków kontraktu a zatem ograniczenie jego okresu ważności.
 Przetarg na kontrakty na usługi publiczne, z wyjątkiem przypadków, w których możliwe jest bezpośrednie przyznanie kontraktów (np. pod pewnymi warunkami w przypadku kolei, metra lub poniżej pewnego progu finansowego).
Dotychczas UE nie zajmowała się sposobem przyznawania kontraktów na usługi publiczne z powodu braku konkurencji ponadnarodowej. Nie było powodu do analizowania zasad przyznawania kontraktów o charakterze lokalnym ani rekompensat przyznanych operatorom. Zmiana nastąpiła po tym, jak niektórzy operatorzy transportu publicznego odpowiedzieli na zaproszenie do składania ofert w innych Państwach Członkowskich i nie, otrzymawszy kontraktów, złożyli skargi do sądów krajowych lub KE.
Państwa Członkowskie, które otworzyły swoje rynki raczej rozwinęły system zw. „konkurencją uregulowaną”, w którym właściwe władze przyznają wyłączne prawo na określony czas w ramach otwartego i przejrzystego przetargu, który ustala poziom usług, normy jakościowe i taryfy. System ten dobrze funkcjonuje i sprawdził się w odniesieniu do usług kolejowych o charakterze regionalnym. W 2003 roku około 25% rynku transportu publicznego UE zostało w ten sposób otwarte na konkurencję. Otwarcie to doprowadziło do powstania międzynarodowego rynku świadczenia usług transportu publicznego.
Komisja Europejska uznała za konieczne przyjęcie przepisów, których celem jest: „Uregulowanie konkurencji, w tym również w regionach i miastach, aby zapewnić przejrzystość w sposobie przyznawania i warunkach wykonania kontraktów na usługi publiczne”. Przepisy te usuną podejrzenia, że rekompensaty są przyznane z pominięciem procedury przetargowej .
Podsumowując należy stwierdzić, że:
1. Wprowadzenie w życie ww. Rozporządzenia ma na celu określenie sposobu, w jaki właściwe władze mogą interweniować w sektorze publicznego transportu pasażerskiego, przy przestrzeganiu zasad prawa wspólnotowego. Określi warunki, na podstawie, których właściwe władze będą rekompensowały operatorom poniesione koszty w celu realizowania zobowiązań z tytułu świadczenia usług publicznych.
2. Rozporządzenie określi warunki przyznawania wyłącznego prawa do wykonywania usług publicznego transportu pasażerskiego.
3. Kontrakt na usługi publiczne będzie mógł mieć formę decyzji przyjętej przez właściwe władze. Okres ważności kontraktu na usługi transportu kolejowego nie będzie mógł przekraczać 15 lat, jednakże ze względu na warunki amortyzacji środków trwałych okres ten będzie mógł być przedłużony o połowę przy zachowaniu określonych warunków.
4. Zgodnie z Art. 5, ust.6 – Samorząd Województwa będzie mógł podjąć decyzję o przyznaniu bezpośrednim kontraktu na usługi publiczne w zakresie transportu kolejowego regionalnego.
5. Zgodnie z Art. 8, ust. 3 – przynajmniej połowa kontraktów na usługi publiczne w zakresie transportu kolejowego, liczonych według wartości, powinno być przyznawanych po 5 latach, od wejścia w życie, zgodnie z Rozporządzeniem i wszystkie kontrakty po okresie 10 lat od daty wejścia w życie tego rozporządzenia.
