Popyt jako determinanta konfiguracji łańcucha dostaw

Rozeznanie w popycie, dokonywanie odpowiednich prognoz oraz tworzenie efektywnych planów wraz z optymalnie dobranym i stworzonym modelem łańcucha dostaw, o odpowiednim kształcie cechującym się dostosowaniem do specyfiki przepływających dóbr, jest wyznacznikiem możliwości odpowiedniej reakcji na zachowania klientów oraz generowania zysków i konkurencyjności na dzisiejszym rynku.
Artykuł ma na celu wskazanie wpływu prognoz popytu na konfigurację łańcucha dostaw, a także przybliżenie możliwych rodzajów łańcuchów dostaw w zależności od zmienności występującego popytu na przepływające w nich produkty.

Popyt w łańcuchach dostaw
Natura popytu składa się z takich elementów, jak: sezonowość, optymalna wielkość dostawy, lokalizacja geograficzna oraz wielkość złożonego zamówienia. Popyt odgrywa niezmiernie istotną rolę w funkcjonowaniu i kształtowaniu każdego z łańcuchów dostaw. Niezależnie od charakteru podmiotu kooperującego w łańcuchu, tego, czy jego działalność jest związana z produkcją, dystrybucją, działaniami wspierającymi, sprzedażą lub innymi czynnościami, to grupa takich przedsiębiorstw, zgodnie z definicją, będzie zawsze realizowała swoje działania celem zaspokojenia popytu na określone produkty. Zaspokojenie popytu przez łańcuch dostaw wiąże się głównie z osiągnięciem przewagi konkurencyjnej oraz występowaniem wartości dodanej dla każdego z uczestników łańcucha. Dodatkowo odpowiednie zarządzanie popytem warunkuje poprawę poziomu obsługi klienta, zmniejszenie wskaźnika opóźnionych dostaw, płynną produkcję, lepszą przejrzystość i widoczność w całym łańcuchu dostaw oraz zwiększenie efektywności w działaniu. Wahania popytu w łańcuchu dostaw mogą doprowadzić między innymi do powstania efektu byczego bicza (bullwhip effect), który oznacza zniekształcenie popytu nasilające się w górę łańcucha. Obniżenie efektu byczego bicza może zwiększyć rentowność produktu o 5-10%, natomiast jego eliminacja może doprowadzić do wzrostu zyskowności produktu w granicach 10-20%. W celu zapobiegnięcia powstania wspomnianego efektu może posłużyć odpowiednie planowanie popytu. Planowanie popytu obejmuje trzy etapy:

• wyznaczenie prognozy,
• dostosowanie prognozy do zasobów wewnętrznych,
• uwzględnienie w prognozie strategii zarządzania.

Pierwszy etap polega na prognozowaniu popytu metodami ilościowymi lub jakościowymi. Wśród metod ilościowych (statystyczno-matematycznych) można wyróżnić między innymi modele: zmodyfikowany Holta, Crostona, Wintersa, Browna, Pegelsa. Natomiast wśród metod jakościowych takie jak: metody ankietowe, intuicyjne, ekspertów, delficka oraz analogie. Drugi etap oznacza dopasowanie prognozy do takich czynników, jak na przykład: budżet, pojemność magazynu, dostępność środków transportu. Ostatni etap opiera się na dostosowaniu prognozy do metod zarządzania, jakie wiążą się z określoną grupą asortymentową, marką itd.
Istotną metodą służącą do wyznaczania przyszłego popytu może okazać się CPFR (Collaborative Planning, Forecasting and Replenishment); składa się ona z dziewięciu etapów. Można ją zdefiniować jako sformalizowany proces pomiędzy partnerami handlowymi, którzy wyrażają zgodę na wspólne działania powiązane z planowaniem, prognozowaniem oraz uzupełnianie zasobów. Metoda ta dostarcza możliwość wspólnego zaangażowania ogniw łańcucha w dokonywanie prognoz i jej genezy można doszukiwać się we wspólnej strategii prognoz sieci Wal-Mart oraz producenta Warner-Lambert. Odpowiednie wdrożenie i zastosowanie CPFR pozwoliło między innymi przedsiębiorstwu Sears i Michelin poprawić wskaźnik zaspokojenia potrzeb sklepów przez centrum dystrybucji o 10,7% przy jednoczesnym obniżeniu poziomu zapasów o 25%. Aby uzyskać pełne korzyści z wdrożenia metody, ogniwa działające w łańcuchu muszą wyrazić zgodę na udostępnianie informacji na temat kluczowych wskaźników, które dotyczą celów operacyjnych, zapasów oraz zbytu towarów. Jednakże popyt wpływa nie tylko na samą ideę prognozowania sprzedaży, ale również na kształt całych łańcuchów dostaw.