Konkurencja na rynku pasażerskich przewozów kolejowych

Do głównych elementów nowej struktury należą podmioty zarządzające infrastrukturą kolejową i odrębne od nich, przedsiębiorstwa wykonujące przewozy towarowe i pasażerskie. Zmiany strukturalne tworzą ramy dla działania konkurencji wewnątrzgałęziowej, uważanej za konieczną dla osiągnięcia głównego celu reform kolei, jakim jest przywrócenie zdolności do efektywnego funkcjonowania na rynku przewozowym, bez nieuzasadnionego i nadmiernego drenowania budżetów publicznych.

W świetle teorii ekonomii presja konkurencyjna, obok komercjalizacji i/lub prywatyzacji przedsiębiorstw, jest głównym bodźcem wymuszającym wzrost efektywności działalności gospodarczej. Zatem wprowadzeniu nowej struktury instytucjonalnej kolei powinien towarzyszyć rozwój konkurencji, w jej dwóch podstawowych formach: konkurencji na rynku i konkurencji o rynek. Zasada ta obejmuje także rynek kolejowych przewozów pasażerskich, stanowiący w wielu państwach Unii Europejskiej, także w Polsce, znaczący segment usług kolejowych. Wprowadzenie konkurencji na tym rynku jest jednakże ograniczone koniecznością nadzoru publicznego nad świadczeniem usług o charakterze dobra powszechnego. Rozwiązania w tym zakresie wprowadza w Polsce ustawa o publicznym transporcie zbiorowym, obowiązująca od marca 2011 roku. Artykuł omawia rozwój konkurencji na rynku kolejowych przewozów pasażerskich w Polsce oraz podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu nowe regulacje wpłyną na jej kształtowanie.

Użyteczność publiczna i konkurencja na rynku usług kolejowych
Funkcjonowanie pasażerskiego transportu kolejowego w Polsce jest zdeterminowane obsługą obligatoryjnych potrzeb przewozowych, związanych z koniecznością dojazdu do miejsc pracy czy ośrodków edukacyjnych, skupionych zazwyczaj w większych ośrodkach regionalnych i miastach wojewódzkich. Świadczą o tym liczby: 86% wszystkich pasażerów przewiezionych kolejami w 2010 r. stanowili pasażerowie pociągów osobowych, które realizują połączenia regionalne tj. w ramach jednego województwa lub łączące województwa sąsiadujące (w odniesieniu do liczby pasażerokilometrów udział ten wyniósł 55%). Waga obsługiwanych potrzeb przewozowych determinuje konieczność zapewnienia właściwej oferty przewozowej, co oznacza ciągłą dostępność do usług na równych prawach dla wszystkich zainteresowanych odbiorców i przy wysokości opłat dostosowanej do ich możliwości płatniczych. Oferowane usługi powszechne powinny charakteryzować się także właściwym poziomem jakościowym. (...)