Rynki transportowe i ich racjonalizacja jako efekt zrównoważonego rozwoju transportu i logistyki - cz. 2

- zapewnienie wysokich standardów bezpieczeństwa w sferze przewozu osób i rzeczy (standardy ITS), a w tym bezpieczeństwa łańcuchów dostaw (supply chain security), jak również szeroko rozumianego bezpieczeństwa ekologicznego i socjalnego w transporcie.

Polityka transportowa koncentrować się musi zatem na dwu sferach: 1) rozwoju sektora TSL, a więc pośrednio na kształtowaniu strony podażowej jego rynku oraz 2) regulacji rynku transportowego. W tym drugim obszarze swego oddziaływania występuje w roli publicznego narzędzia nacisku, mającego na celu usprawnienie działania mechanizmu rynkowego z makroekonomicznego punktu widzenia. Ma to być instrument korygujący jego ułomności - głównie w sferze racjonalności dokonywania wyboru operatora transportowego za pomocą stosowanych narzędzi cenowych. W tym sensie ukierunkowana jest ona na zapewnienie większej przejrzystości rynku transportowego poprzez kształtowanie jego strony popytowej. Z założenia zatem jej celem jest zmiana aktualnego rozkładu strumieni popytu na usługi transportowe - jego rozkładu w ujęciu gałęziowym i w rezultacie tego także zmiana obecnego modal split za pomocą dźwigni cenowej, to jest poprzez wprowadzenie nowego modelu cen opartych na pełnych społecznych kosztach produkcji usług. Ceny te uwzględniać powinny więc koszty zewnętrzne produkcji usług, które obecnie ramach obowiązującej formuły tak zwanej pośredniej, podatkowej internalizacji tych kosztów, tylko częściowo obciążają ich producentów. W głównej mierze ponosi je bowiem gospodarka i społeczeństwo.

Dążąc do budowy i wdrożenia w praktyce tak określonego nowego modelu cen za usługi transportowe, stanowiących fundament budowy zrównoważonego transportu i logistyki, wskazujących załadowcom właściwe z makroekonomicznego punktu widzenia kryteria wyboru drogi przewozu i środka transportu, podjęto w ramach polityki transportowej UE działania o charakterze regulacyjnym dotyczące sfery rynku transportowego. Przejawiają się one na 2 płaszczyznach i wyrażają się głównie w postaci:
1) budowy nowego modelu organizacji rynku transportowego opartego na trójszczeblowej (trzypoziomowej) strukturze podmiotowo - funkcjonalnej, który sprowadza się do podmiotowego rozdzielenia sfery operatorskiej od sfery zarządzania infrastrukturą transportową, a tej od regulacyjnej; oznacza to, że zarządców sieci i zarazem dostawców tak zwanych usług sieciowych formalnie rozdzielono od operatorów transportowo - logistycznych, tworząc tym samym dwa odrębne rodzaje rynków transportowych kontrolowanych przez regulatora, 2) wprowadzania nowych zasad ustalania cen za usługi transportowe, opartych na bazie kosztów własnych (wewnętrznych) operatora oraz składnika kosztów zewnętrznych, jakie jego działalność generuje dla otoczenia, przy czym ten ostatni, dodatkowy składnik kosztów, jako wynik dokonanej internalizacji kosztów zewnętrznych, określony zostanie wysokością opłat, jakie ponosić będzie każdy operator w proporcji do intensywności swej aktywności transportowej w czasie, nabywając od zarządcy sieci infrastruktury konieczne usługi.

Tak określone ceny za usługi transportowe, obejmujące pełne, rzeczywiste koszty społeczne (wewnętrzne i zewnętrzne) ich produkcji, powinny być oparte na formule kosztów krańcowych, a więc kształtowane - w zależności od rodzaju transportu - na bazie krótko- (SRMSC) lub długookresowych (LRMSC) kosztów krańcowych. Koncepcja wdrożenia nowego modelu cen pozwala zatem zrealizować w sektorze TSL słuszne postulaty i zasady, takie jak:
1) równe traktowanie wszystkich użytkowników transportu; 2) zanieczyszczający płaci (polluter pays), która ma zastosowanie w odniesieniu do wymogu internalizacji kosztów zewnętrznych transportu; 3) użytkownik płaci (user pays), która określa obowiązek odpłatności użytkownika za korzystanie z infrastruktury i stwarza możliwość jej finansowania z opłat uzyskanych z tego tytułu; 4) pełne pokrycie kosztów (full costs recovery), nakazujące ustalanie cen za korzystanie z infrastruktury transportu na podstawie pełnych, społecznych kosztów krańcowych realnego jej użycia. W ten sposób, stosując narzędzia ze sfery regulacji publicznej - arsenału polityki transportowej, dokonuje się poprzez modyfikację mechanizmu cenowego rynku transportowego skutecznej i efektywnej racjonalizacji jego funkcjonowania i tym samym sektora TSL, tworząc podwaliny budowy zrównoważonego transportu i logistyki.

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 3/2012.