Bezpieczny transport miejski i jego dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych

• rozwiązania legislacyjne i systemowe - ustawowo regulowana rehabilitacja zawodowa i społeczna, działalność instytucji państwa, jak na przykład Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych itp.,
• coraz większa społeczna świadomość niepełnosprawności, zmiany w postrzeganiu osoby niepełnosprawnej i jej funkcjonowania w społeczeństwie,,
• zmiany w otoczeniu i środowisku - przystosowania komunikacyjne, likwidacja barier architektonicznych,
• wykorzystanie postępu technicznego i technologicznego dla spełniania potrzeb osób niepełnosprawnych.

Działaniom tym towarzyszy aktywność samych niepełnosprawnych, nie tylko w zakresie współzawodnictwa na arenie sportowej, ale i coraz większy, choć nadal niewystarczający udział w życiu zawodowym, publicznym i społecznym.
Jednym z problemów istotnych dla funkcjonowania osób niepełnosprawnych jest przystosowanie do ich potrzeb komunikacji publicznej. Bardzo ważnym zagadnieniem jest zapewnienie im bezpieczeństwa. Bezpieczeństwo to w przypadku osób niepełnosprawnych korzystających z transportu miejskiego obejmuje wiele zagadnień związanych między innymi z dojściem do przystanku, wsiadaniem do autobusu, podróżą czy wysiadaniem. Mówiąc o tym zagadnieniu, zazwyczaj ma się na myśli niepełnosprawność ruchową i tworzone przez nią bariery w mobilności osób. Nie jest to jednak obraz pełny - pojemne rozumienie niepełnosprawności powoduje, iż pojęcie bezpieczeństwa i przystosowania komunikacyjnego należy rozumieć znacznie szerzej.

Rozumienie niepełnosprawności
Światowa Organizacja Zdrowia WHO wyróżnia niesprawność (impariment) i niepełnosprawność (disability) jako dwa rodzaje deficytu sprawności człowieka. Według definicji WHO, niepełnosprawność to wszelkie ograniczenie bądź niemożność (wynikające z niesprawności) sprawowania czynnego życia w sposób lub zakresie przyjętym za typowe dla człowieka. Osoba niepełnosprawna, w następstwie ograniczeń fizycznych, somatycznych lub psychicznych, ma istotne trudności w realizowaniu zadań, jakie stawia przed nią życie codzienne, szkoła, praca zawodowa i czas wolny, jej stan zdrowia w sposób długotrwały uniemożliwia lub utrudnia jej branie udziału w różnorakich stosunkach społecznych.
Ograniczenia funkcjonalne mogą być całkowite lub częściowe, stałe lub przejściowe, cechować się zróżnicowanym stopniem. Ze względu na rodzaj i przyczynę ograniczeń, niepełnosprawność można podzielić na:

• niepełnosprawność fizyczną, obejmującą osoby z uszkodzeniem narządu ruchu (niepełnosprawnością motoryczną) oraz osoby z przewlekłymi chorobami wewnętrznymi,
• niepełnosprawność sensoryczną (uszkodzenie narządów zmysłów), obejmującą osoby niewidome i słabo widzące oraz osoby niesłyszące i słabo słyszące,
• niepełnosprawność psychiczną, obejmującą osoby z chorobą psychiczną oraz osoby z niesprawnością intelektualną,
• niepełnosprawność społeczną, obejmującą osoby niesamodzielne, nieodnajdujące się w rolach społecznych.

Typologię przyczyn niepełnosprawności przedstawia rysunek 1. Rozumienie niepełnosprawności jest zatem bardzo szerokie i znacznie wykracza poza typowe pojmowanie jej jako jedynie niesprawności ruchowej, motorycznej. Wielość przyczyn i przejawów niepełnosprawności sprawia, iż osoby nią dotknięte muszą zmagać się z problemami. Problemy te mają bardzo zróżnicowany charakter, a ich pokonywanie generuje różne potrzeby, obejmujące zarówno aspekty techniczne jak i organizacyjne. Zatem dostosowanie otoczenia do potrzeb osób niepełnosprawnych to nie tylko zapewnienie im bezpieczeństwa, ale również rozwiązywanie problemów z poruszaniem się, a także sensoryką, odbieraniem sygnałów, rozumieniem otoczenia i orientowaniem się w nim. Jest to bardzo istotne, gdyż skala niepełnosprawności w Polsce jest spora. Według danych GUS z badania aktywności ekonomicznej ludności (BAEL) w III kwartale 2010 roku, w populacji powyżej 15 roku życia odnotowano 3 414 000 osób niepełnosprawnych, co stanowi 10,8% społeczeństwa. O tym, jak trudno funkcjonować im w otoczeniu świadczy choćby fakt, iż zaledwie 507 000 z nich to ludzie aktywni zawodowo i pracujący, a 2 832 000 to osoby zawodowo bierne.

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 2/2011.