Wykorzystanie funduszy unijnych na infrastrukturę transportu w Polsce w warunkach spowolnienia gospodarczego
- Rolbiecki Ryszard
- Kategoria: Pozostałe zagadnienia
Spadek koniunktury i związana z tym większa niepewność działania oraz relatywnie niski stopień wykorzystania mocy produkcyjnych powodują, że przedsiębiorcy powstrzymują się od decyzji inwestycyjnych, a tym samym również w mniejszym stopniu aplikują o środki unijne na inwestycje. W Polsce problem ten przede wszystkim jest zauważalny w odniesieniu do sektora prywatnego. Jak wynika z rysunku 1, w Polsce od II kwartału 2009 roku w sektorze prywatnym utrzymuje się ujemna dynamika nakładów inwestycyjnych.
Z jednej strony słabsza koniunktura oznacza mniejszą skłonność do inwestycji, z drugiej strony jednak realizacja przedsięwzięć inwestycyjnych należy do istotnych mechanizmów pobudzenia koniunktury gospodarczej. Zwłaszcza przy realizacji dużych projektów inwestycyjnych pojawia się popytowy mechanizm stymulowania wzrostu gospodarczego. Dlatego też w ramach działań antykryzysowych szczególną rolę powinny odgrywać inwestycje, zwłaszcza z zakresu infrastruktury transportu. W tym świetle istotne znaczenie ma proces sprawnego wdrażania programów rozwoju infrastruktury wspieranych z funduszy europejskich. Większa absorpcja środków unijnych oznacza bowiem wzrost nakładów inwestycyjnych, będących źródłem dalszych efektów mnożnikowych.
Warto więc prowadzić stały monitoring poziomu wdrażania programów operacyjnych. Analiza ta może być źródłem wiedzy, czy spowolnienie gospodarcze jest rzeczywiście barierą absorpcji środków unijnych, czy też dostępne fundusze unijne są czynnikiem przeciwdziałającym spowolnieniu gospodarczemu.
Słabsza koniunktura jest w pewnym stopniu przyczyną mniejszego zainteresowania realizacją inwestycji infrastrukturalnych w ramach współpracy sektora publicznego i prywatnego. Poważne kłopoty z uzyskaniem zamknięcia finansowego przez podmioty prywatne powodują, że znaczna część projektów infrastrukturalnych jest realizowana bezpośrednio przez sektor publiczny.
Ponadto, w obliczu spowolnienia gospodarczego rząd polski podjął działania mające na celu przyspieszenie realizacji programów unijnych. Skrócone zostały procedury oceny wpływu projektów na środowisko oraz uproszczono szereg przepisów szczegółowych, w tym związanych z systemem PPP. Nie zostały natomiast podjęte odpowiednie działania mające na celu uproszczenie procedur zamówień publicznych. Działania te są szczególnie ważne, gdyż w obecnej perspektywie 2007 - 2013 proces wydatkowania funduszy unijnych przebiega stosunkowo wolniej, niż w okresie 2004 - 2006. Zjawisko to może być niepokojące, biorąc pod uwagę fakt, że okres wydatkowania środków z wszystkich funduszy (w tym także Funduszu Spójności), zgodnie z zasadą n+2, upływa w 2015 roku.
Z analizy procesu kontraktacji środków funduszy strukturalnych i funduszu spójności przyznanych Polsce na lata 2007 - 2013 wynika, że na koniec listopada 2010 roku, spośród krajowych programów operacyjnych najbardziej zaawansowany w realizacji jest Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (PO IG). Jak wynika z rysunku 2, w ramach tego programu rozdzielono już 62,2% przyznanej na lata 2007 - 2013 alokacji, a zrealizowane płatności Komisji Europejskiej na rzecz beneficjentów stanowiły 11,6% alokacji. W porównaniu z analogicznym okresem wcześniejszym (listopad 2009 roku), był to odpowiednio wzrost 1,6-krotny i 3,6-krotny.
Mniejszym poziomem wykorzystania charakteryzują się natomiast: Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ), Program Operacyjny Europejska Współpraca Terytorialna (PO EWT) oraz Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW).
Jest to w dużym stopniu wynikiem bardziej złożonych i czasochłonnych procedur w przypadku realizacji inwestycji infrastrukturalnych. Świadczyć może o tym na przykład liczba złożonych wniosków po ocenie formalnej, która w przypadku PO IiŚ (największego pod względem budżetu) na koniec listopada 2010 roku była ponad 6-krotnie niższa, niż w przypadku PO IG i 42,1-krotnie niższa, niż w przypadku Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.
W ramach PO IiŚ zostało zakontraktowanych na koniec listopada 2010 roku 49,7% dostępnych środków z UE (wzrost 3,3-krotny w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego). Natomiast płatności Komisji Europejskiej na rzecz beneficjentów tego programu w okresie od listopada 2009 roku do listopada 2010 roku wzrosły z 3,11% do 9,6% (rysunek 3). Relatywnie wolniej przebiega także podpisywanie umów o dofinansowanie w odniesieniu do Programów Operacyjnych Europejska Współpraca Terytorialna (PO EWT) oraz Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW). Jak wynika z rysunku 2, do końca listopada 2010 roku wartość podpisanych umów wynosiła 44,5% przyznanej alokacji dla PO EWT i 50,4% przyznanej alokacji dla PO RPW. W porównaniu ze stanem na koniec listopada 2009 roku poziom ten zwiększył się odpowiednio 1,5-krotnie i 2,1-krotnie.
Z kolei wartość refundacji Komisji Europejskiej na rzecz beneficjentów Programu Operacyjnego "Rozwój Polski Wschodniej" zwiększyła się z 3,16% (według stanu na koniec listopada 2009 roku) do 12,9% w listopadzie 2010 roku. Był to zatem wzrost ponad 4-krotny.
Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 1/2011.