Rola i zadania gospodarki narodowej w zakresie świadczenia dostaw towarów i usług dla wojska
- Jałowiec Tomasz
- Kategoria: Logistyka
Proces zapewnienia siłom zbrojnym niezbędnych środków i zasobów logistycznych od lat nierozerwalnie związany był z wykorzystywaniem potencjału gospodarki. Odpowiednie zabezpieczenie logistyczne żołnierzy warunkowało sukces w walce, a jedną z dróg właściwej jego realizacji było zaspokajanie potrzeb przy wykorzystaniu miejscowych zasobów gospodarczych. Zaspokajanie materialnych potrzeb wojska przez gospodarkę narodową, a głównie możliwości do zaopatrywania sił zbrojnych w nowoczesne uzbrojenie i sprzęt stanowiło w historii i gwarantuje obecnie podstawowy czynnik siły obronnej państwa. Celem artykułu jest wskazanie współczesnej roli, jaką potencjał gospodarki narodowej odgrywa w procesie dostaw towarów i usług dla sił zbrojnych.
We współczesnych warunkach szczególną rolę w zapewnieniu skuteczności działań sił zbrojnych odgrywa współpraca cywilno - wojskowa w zakresie dostaw towarów i usług dla armii. Relacje te obejmują współdziałanie gospodarczych ogniw cywilnych i wojskowych, zarówno w czasie pokoju, kryzysu (zagrożenia bezpieczeństwa), jak i wojny. Siły zbrojne przygotowują się do realizacji zadań zabezpieczenia logistycznego we współpracy zarówno z krajowymi podmiotami gospodarczymi w czasie wykonywania zadań na terytorium własnym, jak i z zewnętrznymi kooperantami podczas wykonywania zadań poza granicami Polski. Warto podkreślić, że podstawą rachunku ekonomicznego w siłach zbrojnych jest analiza porównawcza efektów militarnych i kosztów, a drogą do uzyskania efektywności nakładów na utrzymanie wojska jest właściwa współpraca armii z podmiotami gospodarki w zakresie dostaw towarów i usług na potrzeby obronne.
Uwzględniając przygotowania działów gospodarki narodowej do realizacji zadań w warunkach kryzysu i wojny oraz biorąc pod uwagę, że w pokojowej gospodarce narodowej część wytworzonych dóbr materialnych powszechnego użytku oraz produkcji wyposażenia wojskowego przeznacza się na cele militarne, można zauważyć, że głównym układem powiązań pomiędzy gospodarką narodową a wojskiem jest zaspokajanie potrzeb materiałowych sił zbrojnych. Zasilanie sił zbrojnych przez gospodarkę narodową obejmuje środki materialne i usługi. Struktura rodzajowa tych dóbr i świadczeń jest rozległa, a ich wielkość zróżnicowana, zależna głównie od skali potrzeb obronnych, środków finansowych wydzielonych na ich zaspokojenie z dochodu narodowego (budżetu państwa) oraz potencjału wytwórczego.
W obecnych czasach gospodarki rynkowej zakres kontraktów wojskowo - cywilnych w zakresie logistycznego zabezpieczenia wojsk nieustannie wzrasta, a skala wykorzystywania potencjału zasobów podmiotów gospodarczych wciąż rośnie, wpływając na działalność wojskowych organów logistycznych. Jak zauważa Z. Bako: "zapotrzebowanie sił zbrojnych na różnego rodzaju środki materiałowe, z których wartościowo podstawową część stanowi broń, jest tak zróżnicowane, że praktycznie rzecz biorąc w dostawy bezpośrednie i pośrednie zaangażowane są prawie wszystkie gałęzie przemysłu. W wielu wypadkach produkcja na cele wojskowe nie wyodrębniła się nawet z całości produkcji i często niełatwo jest ustalić, jaka jej część ma charakter cywilny, a jaka wojskowy". Wynika z tego jednoznacznie, jak duże współzależności i relacje zachodzą pomiędzy gospodarką narodową a siłami zbrojnymi.
W celu określenia roli i zadań gospodarki narodowej w zakresie świadczenia dostaw towarów i usług dla wojska, niezbędne jest przybliżenie struktury gospodarki narodowej oraz płaszczyzn wykorzystywania jej przez wojsko. Gospodarka narodowa jest zasadniczym źródłem zaopatrującym państwo i społeczeństwo w produkty i usługi. Ze względu na występujące powiązania i współzależności, jej potencjał determinuje możliwości tworzenia siły obronnej państwa i stwarza warunki zaspokojenia przyszłych potrzeb obronnych. Gospodarka narodowa obejmuje zbiór wszystkich podmiotów gospodarczych oraz organizacji i instytucji współpracujących ze sobą w zakresie gospodarki, a także wszystkie zależności i sprzężenia zwrotne zachodzące między nimi. Całość procesu gospodarczego w gospodarce narodowej dzieli się na dwie sfery: działalność w sferze produkcji materialnej; działalność w sferze poza produkcją materialną. Sfery gospodarki narodowej oraz ich zadania na rzecz sił zbrojnych przedstawia rysunek 1.
Działalność w sferze produkcji materialnej polega na wydatkowaniu pracy i środków produkcji w celu bezpośredniego pozyskiwania dóbr przyrody (przemysł wydobywczy, leśnictwo, rolnictwo), do ich przetwarzania (przemysł przetwórczy, budownictwo), a ponadto do przewożenia i rozprowadzenia tych dóbr (transport towarów, handel), a także do przewożenia osób (transport osobowy) i przekazywania informacji (łączność). W ramach tej sfery wyróżnia się następujące działy gospodarki narodowej: przemysł; budownictwo; rolnictwo; leśnictwo; transport; łączność; handel; pozostałe gałęzie produkcji materialnej. Wymienione działy gospodarki narodowej dzielą się na gałęzie (grupa przedsiębiorstw lub innych jednostek zbliżonych do siebie charakterem procesu produkcyjnego, przeznaczeniem produkcji itp.), a w ich ramach na branże (dział handlu lub produkcji obejmujący towary lub usługi jednego rodzaju). Działalność w sferze poza produkcją materialną polega na świadczeniu usług niematerialnych na rzecz poszczególnych osób (oświata, ochrona zdrowia, kultura itp.) lub społeczeństwa jako całości (administracja państwowa, obrona narodowa, finanse itp.). Powiązania gospodarki wojskowej z gospodarką rynkową w Polsce są wielorakie i wielopłaszczyznowe, zależne od wielu czynników, z których najważniejszym jest budżet resortu Obrony Narodowej. Przez rynek siły zbrojne są zasilane w uzbrojenie, sprzęt, materiały, części, podzespoły i zespoły, produkty żywnościowe, mundurowe, leki itp. Podstawowe towary i usługi dostarczane siłom zbrojnym przez gospodarkę narodową przedstawia rysunek 2.
Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 6/2009.