Wprowadzenie do systemów logistycznych gospodarki odpadami w przedsiębiorstwach hutniczych
- Gajdzik Bożena
- Kategoria: Logistyka
Logistyka odpadów polega na tworzeniu łańcuchów logistycznych łączących miejsca wytwarzania odpadów z miejscami ich utylizacji lub przerobu i powtórnego zagospodarowywania. Proces ten powinien przebiegać w sposób uporządkowany i kompleksowy. Dlatego też przedsiębiorstwa przystępują do tworzenia systemów logistycznych, ułatwiających racjonalne gospodarowanie odpadami. Poszczególne elementy (podsystemy) muszą być odpowiednio uporządkowane i współpracować ze sobą w procesie realizacji celu, jakim jest zapobieganie i minimalizacja odpadów, aby osiągnąć zjawisko synergii, to jest wzmocnienia efektów działań w realizacji strategii zrównoważonego rozwoju. Potocznie można przyjąć, że system umożliwia systematyczne wykonywanie czegoś. W przypadku systemów logistycznych stosowanych w gospodarce odpadami, wyróżnia się między innymi podsystem utylizacji odpadów (segregowanie, przemieszczanie, składowanie, przetwarzanie, udostępnianie surowców wtórnych) i powtórnego ich zagospodarowania (wewnątrz przedsiębiorstwa lub przez inne podmioty gospodarcze). Systemy logistyczne stosowane w gospodarce odpadami oparte są na modelach dynamicznych ochrony środowiska (przede wszystkim mają zapobiegać negatywnym oddziaływaniom przedsiębiorstwa na środowisko). Niniejszy artykuł stanowi jedynie wprowadzenie do systemowego podejścia w zakresie gospodarowania odpadami. Jako studium przypadku posłużyło przedsiębiorstwo hutnicze.
Procedura minimalizacji odpadów w logistycznym systemie gospodarki odpadami
W ciągu ostatnich kilku lat, dzięki dostosowywaniu się przedsiębiorstw sektora hutniczego do norm środowiskowych, osiągnięto znaczny postęp w ochronie środowiska. Zbiór procesów zorientowanych na osiągnięcie zaplanowanych celów, to jest zapobieganie lub/i minimalizacja odpadów u źródła, określa się mianem systemu gospodarki odpadami. Logistyczne podejście pozwala na uporządkowanie przebiegu poszczególnych procesów, usprawnienie zarządzania i zwiększenie efektów ekologicznych oraz ekonomicznych poszczególnych działań. Nawet bardzo prosty odpad (złom stalowy) wymaga wielu czynności umożliwiających ponowne jego wykorzystanie (transport, magazynowanie, segregacja, czyszczenie). Poszczególnym czynnościom rzeczowym towarzyszą procesy informacyjno - decyzyjne.
Cechą charakterystyczną myślenia systemowego w gospodarce odpadami jest kompleksowy sposób rozpatrywania zagadnienia oraz objaśnienie roli poszczególnych elementów systemu (podsystemów) i relacji zachodzących między nimi. Ujęcie systemowe wymaga zatem myślenia całościowego o problemie, jakim jest wytwarzanie, utylizacja i zagospodarowywanie odpadów. W podejściu systemowym wskazuje się na integralność problemów ekologicznych, technologicznych, ekonomicznych, a nawet społecznych (kwestia świadomości ekologicznej). Logistyczny system gospodarki odpadami jest podsystemem logistycznym całego przedsiębiorstwa. Zachodzą zatem interakcje pomiędzy gospodarką odpadami a zaopatrzeniem, produkcją i zbytem wyrobów.
U podstaw opracowania logistycznego systemu gospodarki odpadami w przedsiębiorstwie hutniczym leży analiza przebiegu całego procesu produkcyjnego (strumienie wejścia, przetwarzanie, strumienie wyjścia). Analiza pozwala zidentyfikować miejsca, kategorie, ilość odpadów i ich wpływ na środowisko. Wyniki analizy służą do opracowania założeń systemu gospodarki odpadami w ujęciu funkcjonalnym, instrumentalnym i instytucjonalnym. Wymiar funkcjonalny pozwala na umiejscowienie gospodarki odpadami jako kompleksu działań w obszarze całej działalności przedsiębiorstwa. Tym samym uznaje się, że jedną z funkcji przedsiębiorstwa hutniczego jest racjonalne wykorzystanie i unieszkodliwianie odpadów. Kolejnym założeniem systemu jest podejście instrumentalne. W systemie stosowane są instrumenty planowania, sterowania i kontroli. Następna grupa konsekwencji podejścia systemowego wynika z umiejscowienia logistycznego systemu gospodarki odpadami w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa. System wymaga wskazania komórek odpowiedzialnych za gospodarkę odpadami. Opracowany system gospodarki odpadami w ujęciu logistycznym wykazuje zwiększoną liczbę interakcji z otoczeniem (współpraca z firmami zewnętrznymi zajmującymi się utylizacją i powtórnym zagospodarowanie odpadów) oraz rosnącą złożoność strukturalną (systemy logistyczne dostawców, odbiorców zintegrowane z logistycznym systemem przedsiębiorstwa).
Przydatnym narzędziem dla przedsiębiorstw hutniczych w racjonalnej gospodarce odpadami jest procedura minimalizacji odpadów (Waste Minimization Assessment WMA). Jak sama nazwa wskazuje, jej założeniem jest zmniejszenie ilości odpadów w miejscu ich powstawania. Ta redukcja może odbywać się poprzez zmiany w produkcie, materiale wyjściowym, technologii oraz stosowanych praktykach eksploatacyjnych i organizacyjnych. W tabeli 1 i 2 przedstawiono procedurę minimalizacji odpadów u źródła w odniesieniu do poszczególnych procesów zachodzących w przedsiębiorstwie hutniczym, z uwzględnieniem klasyfikacji odpadów na niebezpieczne i inne, niż niebezpieczne.
Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 5/2009.