Ekologistyka stałych odpadów komunalnych

Wykładniczo rośnie ilość ludzi na świecie – w okresie półwiecza wzrosła trzykrotnie (!), towarzyszy temu wykładniczy wzrost produkcji, handlu i konsumpcji oraz powiązanych z nimi licznych zjawisk o charakterze gospodarczym. Może to być - i niewątpliwie jest dla wielu - przede wszystkim powodem do zadowolenia i dumy, każe jednakże spojrzeć i na odwrotną stronę medalu. W tej materii coraz bardziej stanowczo odzywają się zaniepokojone głosy ekologów. Szybko wzrastające produkcja, handel i konsumpcja już na wejściu wywołują duże zaniepokojenie nadmiernym wyczerpywaniem się rozpoznanych dotychczas zasobów surowcowych, a szczególnie surowców nieodnawialnych oraz nośników energii, na wyjściu zaś bardzo szybkim wzrostem różnego rodzaju odpadów, stwarzających coraz trudniejsze do rozwiązywania problemy. Powstawaniu i gromadzeniu się odpadów towarzyszy skażenie wód, atmosfery i gleby. Wszystko to zagraża w coraz większym stopniu bytowaniu ludzi i nie tylko ludzi na naszej planecie. Zagrożone są całe ekosystemy. Potrzeba ochrony środowiska została dostrzeżona może zbyt późno, ale może też właśnie dlatego działania zapobiegawcze wykazuję tak wielką dynamikę i podejmowane są na różnych szczeblach decydowania i zarządzania. Szczególnie duże natężenie podejmowanych działań obserwuje się od drugiej polowy przedostatniej dekady ubiegłego stulecia. W pewnym stopniu punktem zwrotnym w podchodzeniu do tych zagadnień była wielka międzynarodowa konferencja w Rio de Janeiro, nazwana "Szczytem Ziemi". Podczas jej trwania zwrócono między innymi uwagę na konieczność przestrzegania zasad "zrównoważonego rozwoju", albo inaczej "ekorozwoju" (Sustainable development) i wytyczono drogi dla realizacji tych zasad.

Drogi racjonalizacji postępowania w przedstawionej wyżej dziedzinie winny uwzględniać zarówno postulaty ekologii, jak i zasady logistyki w planowaniu, organizowaniu i realizacji niezbędnych działań. Zachodzi tu zatem potrzeba wzajemnego wiązania ekologii i logistyki w dziele ochrony środowiska naturalnego człowieka. I tak doszło do wyodrębnienia się ekologistyki jako subdyscypliny w odniesieniu zarówno do ekologii jak i logistyki, subdyscypliny naukowej, a także dziedziny działalności praktycznej, ukierunkowanej przede wszystkim na racjonalne zagospodarowywanie odpadów. Przyjmujące się od kilku lat w Polsce pojecie "ekologistyka" określane jest w języku angielskim mianem "Eco-logistics", a w języku niemieckim mianem "Entsorgungslogistik". Nie są to pojęcia jedno-, ale bliskoznaczne. W języku niemieckim chodzi tu przede wszystkim o logistykę usuwania odpadów, podczas gdy w przyjętym w Polsce pojęciu "ekologistyka" mieści się również recykling, spalanie, kompostowanie, składowanie na wysypiskach oraz przestrzeganie związanych z tym problemem obowiązujących przepisów prawnych. Celem ekologistyki jest poszukiwanie i realizowanie optymalnych rozwiązań technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych usuwania i utylizacji odpadów z wykorzystaniem nowoczesnych metod ich zagospodarowywania jako surowców wtórnych, źródła energii lub w innej formie.

Z. Korzeń definiuje ekologistykę jako zintegrowany system, który: opiera się na koncepcji zarządzania recyrkulacyjnymi przepływami strumieni materiałów odpadowych w gospodarce oraz przepływami sprzężonych z nimi informacji, zapewnia gotowość i zdolność efektywnego gromadzenia, segregacji, przetwarzania oraz ponownego wykorzystania odpadów wg przyjętych zasad technicznych i procesowych, spełniających wymogi normowe i prawne ochrony środowiska, umożliwia podejmowanie technicznych i organizacyjnych decyzji w kierunku zmniejszania tych negatywnych skutków oddziaływania na środowisko, które towarzyszą realizacji procesów zaopatrzeniowych, przetwórczych, produkcyjnych, dystrybucyjnych i serwisowych w logistycznych łańcuchach dostaw. Całościowe i systemowe myślenie w kategoriach ekologistycznych, obok elementów techniczno-procesowych i organizacyjno-informacyjnych musi uwzględniać również aspekty ekonomiczne. Wśród ogromnej ilości różnego rodzaju odpadów, przedmiotem szczególnego zainteresowania ekologistyki są przede wszystkim odpady komunalne, czyli odpady powstające w miejscu bytowania człowieka, a więc w gospodarstwach domowych, obiektach użyteczności publicznej i obsługi ludności. Do odpadów komunalnych nie wlicza się odpadów niebezpiecznych, które ze względu na swoje pochodzenie i właściwości stanowią szczególne zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi albo dla ekosystemu i dlatego w stosunku do nich obowiązują specjalne regulacje prawne.

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 5/2002.