Logistyczne sterowanie zapasami - komputerowe wspomaganie decyzji

Zapasy w zarządzaniu logistycznym
W zarządzaniu logistycznym kontrola kosztów ma istotne znaczenie z dwóch powodów. Po pierwsze, w związku z tym, że koszty logistyczne tworzą od 5 do 40% ceny produktu, znaczący jest potencjał oszczędności związany z logistyką.
Po drugie, logistyka w przeciwieństwie do marketingu często jest postrzegana jako źródło kosztów, a nie obszar dający możliwość powiększenia zyskowności sprzedaży. Poziom obsługi klienta w znacznym stopniu determinowany przez działania związane właśnie z logistyką jest niezmiernie istotnym czynnikiem w kształtowaniu sprzedaży.

Rola zapasów w zarządzaniu logistycznym
Znaczna część kosztów logistycznych (przeważnie od 20 do 30%) jest generowana przez utrzymywane zapasy. Stąd kontrola koszów utrzymania zapasów staje się istotnym zagadnieniem dla zarządzania logistycznego. Na koszty logistyczne wynikające z faktu utrzymywania zapasów składają się wymienione poniżej 3 czynniki.
• Koszty kapitału
Koszty kapitału mają szczególne znaczenie w przypadku magazynowania dóbr o wysokiej wartości jednostkowej (na przykład podzespoły elektroniczne). Każdy dzień utrzymywania zapasu tego typu artykułów tworzy wysoki koszt. Może być to spowodowane tym, że konieczne jest zaciąganie kredytów na potrzeby zakupu magazynowanych dóbr lub tym, że kapitał zainwestowany w magazynowane towary mógłby być zaangażowany w bardziej rentowne przedsięwzięcia.
• Koszty powierzchni magazynowej
Koszty powierzchni magazynowej mają szczególne znaczenie w przypadku towarów o dużej objętości w stosunku do wartości jednostkowej (na przykład papier toaletowy czy drewno). Koszty powierzchni magazynowej są powodowane wymaganiami powierzchniowymi dla składowania dóbr, inwestycjami w wyposażenie magazynów, a także w dodatkową powierzchnię konieczną dla kompletowania zamówień.
• Ryzyko związane z utraceniem możliwości zbytu towarów
Ryzyko utracenia możliwości zbytu szczególnie dotyczy tych dóbr, które mają określoną datę przydatności do wykorzystania. Chodzi tu przede wszystkim o żywność i farmaceutyki, a także o te wszystkie dobra, które charakteryzują się krótkim cyklem życia produktu (na przykład komputery). Artykuły żywnościowe i farmaceutyki przestają nadawać się do sprzedaży i użycia po osiągnięciu konkretnej daty. Oczywiście nie dotyczy to wspomnianych wcześniej komputerów, które wprawdzie mogą być sprzedawane ale z pewnością po znacznie niższej cenie. Zbyt wysoki poziom zapasów w obydwu przypadkach jest czynnikiem zwiększającym koszty.

Przyczyny utrzymywania zapasów
Jeżeli zapasy tworzą tak wysokie koszty, dlaczego w ogóle je utrzymywać? Na długości całego łańcucha dostaw, poszczególne typy zapasów tworzone są z różnych powodów.
• Zapas w produkcji
Zapas w produkcji to zapas konieczny do optymalizacji pomiędzy dwoma niezależnymi procesami w jednym łańcuchu. Przykładem takiej sytuacji może być zapas utrzymywany pomiędzy dwoma następującymi po sobie etapami produkcji. Jeżeli w ogóle nie ma zapasu pomiędzy dwiema fazami, konieczne jest wytwarzanie dokładnie tylu komponentów (efektów zakończenia fazy pierwszej), aby możliwe było równoczesne rozpoczęcie drugiej fazy. Z jednej strony, mając na uwadze czasowe rozplanowanie produkcji, zapas tworzony jest wtedy, gdy jako efekt zakończenia pierwszej fazy komponent jest gotowy zbyt wcześnie. Jeżeli nastąpi opóźnienie w wytworzeniu któregoś z komponentów – opóźniona jest kolejna faza. Z drugiej strony, z punktu widzenia efektywności skali, wytwarzanie niewielkich partii może okazać się bardziej kosztowne niż utrzymywanie zapasu.
• Zapas bezpieczeństwa
Zapas bezpieczeństwa jest zapasem koniecznym do utrzymania w celu zapewnienia wymaganego poziomu obsługi klienta. Jeżeli wielkości sprzedaży byłyby dokładnie przewidywalne, nie byłoby konieczności utrzymywania zapasu bezpieczeństwa. Jednakże, sytuacja taka nigdy nie zachodzi, ponieważ wielkości sprzedaży mogą być przewidywane jedynie z pewnym prawdopodobieństwem. Zapas bezpieczeństwa daje gwarancję, z odpowiednim prawdopodobieństwem, że możliwe będzie spełnienie szczytowego zapotrzebowania.
• Zapas sezonowy
Zapas sezonowy jest konieczny do spełnienia wymagań związanych z sezonowością popytu. W celu efektywnego wykorzystania możliwości produkcyjnych zapas budowany jest w ciągu całego okresu trwania niskiego popytu, do takiego poziomu aby zaspokoić popyt w okresie szczytu. Dobrym przykładem dla zapasu sezonowego może być produkcja lodów. Szczyt sprzedaży lodów przypada na cieplejszy okres w ciągu roku, produkcja konieczna do zaspokojenia letniego popytu musi trwać cały rok.
• Zapas w transporcie
Zapas w transporcie to zapas pomiędzy dwoma elementami łańcucha dostaw. Ten rodzaj zapasu może być jedynie zredukowany poprzez minimalizację dystansu lub czasu transportu, jednakże będzie istniał zawsze.
• Zapas bieżący
Zapas bieżący to zapas wymagany do zaspokojenia regularnego popytu w określonym przedziale czasowym, na przykład pomiędzy dwiema dostawami.
• Zapas spekulacyjny
Zapas spekulacyjny chroni firmę przed zwyżką ceny lub ograniczeniem dostępności produktów, które mogą wynikać na przykład z polityki celnej państwa. Przewidując ograniczenia podaży firmy zaopatrują się w zapas spekulacyjny z reguły na potrzeby utrzymania ciągłości własnej produkcji.

Cały artykuł w formacie PDF.