Dobór operatora usług logistycznych na podstawie rozmytych relacji preferencji

W Logistyce 4/2001 Piotr Sawicki w artykule „Wielokryterialny wybór operatora usług logistycznych” przedstawił sposób dokonywania tytułowego wyboru na podstawie metody ELECTRE III. Metoda ta, wraz z późniejszymi modyfikacjami (typu ELECTRE lub PROMETHEE), jest efektem pracy grupy przedstawicieli (B. Roy, Ph. Vincke, P. Perny i in.) tzw. francuskiej szkoły wspomagania decyzji.

Poniżej przedstawiona została inna metoda dotycząca wielokryterialnego wspomagania decyzji. Strona formalna została zaprezentowana w pracach Orlovskiego [3], [4], a częściowo również w innych [1], [5], [6].

Przy wyborze operatora usług logistycznych, tak jak przy wielu innych problemach wyboru, dąży się do osiągnięcia możliwie maksymalnej korzyści z tego wyboru wynikającej. Słowo „możliwie” przypomina nam o zawsze istniejących ograniczeniach, którym działający musi się podporządkować. „Maksymalna korzyść” podkreśla istniejący kierunek działania oraz założenie, że działający potrafi, na podstawie pewnej oceny stopnia spełnienia określonego wcześniej celu wskazać, którą z decyzji uznaje za lepszą.

Rezultaty działań oceniane mogą być z wielu punktów widzenia. Wtedy wybór decyzji dającej maksymalne korzyści jest zazwyczaj bardzo trudny, gdyż decyzja optymalna z jednego punktu widzenia nie musi być taką z innego. Stopień trudności pojawiający się przy wskazywaniu najlepszej z decyzji zależy też od tego, jak określone są i jakie mają własności zbiór decyzji dopuszczalnych, funkcje przypisujące decyzjom oceny wg poszczególnych kryteriów oraz umożliwiające optymalny wybór relacje preferencji. Oczywiste jest, że każdy podmiot gospodarczy działa w określonych warunkach, w pewnym środowisku gospodarczym. Środowisko to jest zawsze związane z układem warunków ograniczających. Decyzja (plan, alternatywa) uwzględniająca wszystkie ograniczenia, a więc taka, która może być brana pod uwagę, nazywana jest decyzją dopuszczalną.

Kryterium to, według W. Findeisena i E. S. Quade’a, „pewna reguła lub norma, za pomocą której porządkuje się warianty według ich zalet”. Z punktu widzenia matematyki jest to pewna funkcja przypisująca każdej decyzji dopuszczalnej pewną wartość (niekoniecznie liczbową), nazywaną korzyścią. Kryteria powinny umożliwić oceny jakości różnych wariantów. W wielu sytuacjach wybór jednego kryterium jest bardzo trudny, a często niemożliwy. Próbuje się wówczas podejmować decyzje w oparciu o kilka różnych kryteriów. Mówimy wówczas o wielokryterialnym podejmowaniu decyzji. Najczęściej wyboru dokonuje się wtedy na podstawie pewnego kryterium „pośredniego”, „ogólnego”, otrzymanego z wielu branych pod uwagę.

Szczególnym zainteresowaniem cieszy się część analizy wielokryterialnej, łącząca standardowe podejście do problemów wspomagania decyzji z teorią zbiorów rozmytych. Podwaliny pod dzisiejszą wiedzę na ten temat stworzył w 1965 r. Lofti Zadeh wprowadzając pojęcie zbioru rozmytego. Wykorzystanie zbiorów rozmytych w przypadku optymalizacji podejmowania decyzji polega na tym, że zarówno cele i ograniczenia nakładane na decyzje, jak i ich oceny, mogą być zbiorami (w szczególności liczbami) rozmytymi. Również relacje pozwalające na dokonanie optymalnego wyboru w wielu problemach decyzyjnych mogą mieć charakter rozmyty. Jest to podejście godne uwagi zwłaszcza w przypadku, gdy niemożliwe lub niekorzystne jest jednoznaczne wskazanie lepszej z alternatyw. Sytuacja ta zachodzi często, gdy mamy do czynienia z wyborem na podstawie wielu kryteriów lub na podstawie ocen wielu ekspertów.

W artykule zaprezentowana została procedura wyznaczania alternatywy optymalnej przy wykorzystaniu rozmytych relacji preferencji. W pokazanym sposobie uwzględniona została także możliwość zróżnicowania względnej ważności poszczególnych kryteriów. Przedstawiona została też propozycja zastosowania omówionej procedury do wielokryterialnego doboru operatora usług logistycznych.

Artykuł pochodzi z czasopisma „Logistyka”, nr 5/2005.