Zarządzanie łańcuchami i sieciami dostaw jako nowe wyzwanie dla edukacji menedżerów logistyki

Wytyczenie dalszych kierunków doskonalenia systemu edukacji w zakresie zarządzania procesami logistycznymi i łańcuchami dostaw nie jest możliwe bez dogłębnego zrozumienia tendencji i istoty przemian dokonujących się współcześnie na naszych oczach. Intensywne jakościowe zmiany aktualnej rzeczywistości gospodarczej cechują się dużą skalą, obejmując takie zjawiska jak: transformacje systemów politycznych, powstawanie wirtualnych ponadnarodowych sieci wpływów, rosnącą konkurencyjność rynkową -

prowadzącą do fali wielkich połączeń firm, jakościowe nowe oczekiwania konsumentów, szybszy proces rozwoju i umierania produktów, burzliwy rozwój sektora usług, itp.

Wszystkie te procesy rodzą daleko idące konsekwencje w całej rzeczywistości społeczno -

gospodarczej. W tych warunkach logistyka i zarządzanie w łańcuchach dostaw jest sferą bardzo dynamiczną i stale podlegającą zmianom poprzez swą usługową rolę wobec większości sektorów gospodarki.

Zasadniczą cechą zmian pojawiających się w dzisiejszej rzeczywistości gospodarczej jest piętrzenie się trudności w dziedzinie zarządzania wskutek występowania synergicznego efektu połączonego oddziaływania zwiększonej złożoności oraz wzrastającej zmienności. Prowadzi to do powtarzającej się nieciągłości procesów rozwojowych, choć specyfika nowego porządku społeczno -

gospodarczego nie jest jeszcze całkiem jasna. Wiadomo jednak, iż przyszłość należeć będzie do nowych "odchudzonych" organizacji, opartych na pracy zespołów, ściśle związanych z klientami i dostawcami, o płaskiej strukturze, elastycznych, zorientowanych na jakość oraz prowadzących globalną działalność. Generalnie, aktualny sukces rynkowy firm jest w dużej mierze uzależniony od usprawnienia ich funkcjonowania w elastycznych, łatwo adaptujących się łańcuchach i sieciach dostaw oraz od właściwego wykorzystania ich zasobów na drodze osiągnięcia tego celu. Wymaga to osiągania doskonałości w realizacji zadań poszczególnych firm, a w szczególności: rozszerzania zakresu i intensywności współpracy, optymalizacji działań i wykorzystania zasobów, bieżącej wielostronnej łączności, stałej poprawy realizacji procesów logistycznych oraz pomiar ich skuteczności i sprawności, zwiększania szybkości reakcji na zmiany, zwiększania przejrzystości informacji i natychmiastowego skutecznego rozwiązywania pojawiających się trudności i problemów.

Tradycyjna logistyka, koncentrująca swoją uwagę na zagadnieniach kompromisów pomiędzy poszczególnymi grupami podstawowych kosztów logistycznych, takich jak koszty transportu, składowania, opakowań itp., jest coraz częściej przedmiotem edukacji na poziomie zawodowym, nabierając cech wiedzy operacyjnej. Potrzeba strategicznego zarządzania procesami przepływu produktów w klasycznie rozpatrywanych kanałach logistycznych, uświadomiła decydentom konieczność zmiany optyki spojrzenia na procesy logistyczne, zmierzającej do bardziej kompleksowego ujęcia zagadnień "wędrówki" produktów przez kolejne fazy procesów gospodarczych. Można chyba powiedzieć, że to na gruncie logistyki zrodziła się koncepcja "przedsiębiorstwa rozszerzonego", będącego przykładem superorganizacji funkcjonującej w postaci łańcuchów dostaw, a w dzisiejszej dobie błyskawicznego rozwoju sektora IT - także w formie sieci dostaw.

Istnieje szereg grup poglądów, związanych z koncepcją łańcucha dostaw. Niektórzy twierdzą, że łańcuch dostaw jest wewnętrznym tworem w obrębie logistyki. Inne poglądy wskazują, że zarządzanie procesami logistycznymi i zarządzanie łańcuchem dostaw są tożsame. Kolejne poglądy głoszą istnienie pewnej wspólnej części decyzyjnej logistyki i zarządzania łańcuchem dostaw, co zbliża tę koncepcję do klasycznego już zarządzania marketingowo - logistycznego. Najbliżej rzeczywistości funkcjonuje chyba jednak pogląd, że zarządzanie łańcuchem dostaw

jest procesem znacznie szerszym i bardziej złożonym, aniżeli klasyczne zarządzanie logistyczne. Taki pogląd wyraża tradycyjne rozwarstwienie pomiędzy "rdzeniem", a "pasem ochronnym" w ramach każdej dyscypliny czy dziedziny wiedzy. Rdzeniem logistyki jako dziedziny wiedzy są problemy przepływów materiałów, informacji i usług wzdłuż pionowych łańcuchów wartości (lub łańcuchów dostaw), które zmierzają do koordynacji tychże przepływów i oparte są na myśleniu systemowym (spojrzeniu holistycznym), gdzie jednostką analizowaną jest zasadniczo sam przepływ. Innymi słowy - rdzeń wskazuje, czego dotyczy całość wiedzy logistycznej.

Centralnym elementem rdzenia w tym przypadku jest "myślenie kategoriami przepływów", przy czym substancją tych przepływów są surowce, produkcja w toku, wyroby gotowe, produkty o wysokiej/niskiej wartości oraz przepływy informacji i usług.

Znacznie trudniej jest opisać "pas ochronny" logistyki. Przykładowo, gdy rozpatrujemy czynnik ludzki, dołączamy praktycznie problemy motywacji, albo też -

gdy rozważa się struktury organizacyjne firm najkorzystniejsze dla logistyki -

odbiegamy bezpośrednio od analizy przepływów produktów. Takie interdyscyplinarne podejście stwarza trudności w określeniu, jak "ciasny" lub "luźny" powinien być ów pas ochronny logistyki. Stąd też rodzą się wątpliwości co do rzeczywistych różnic pomiędzy logistyką, a łańcuchem dostaw. W chwili obecnej pas ochronny logistyki wydaje się być bardzo szeroki, co właśnie znalazło swój bezpośredni wyraz w stworzeniu koncepcji łańcuchów dostaw, obejmujących oprócz aspektów logistycznych także zagadnienia marketingowe, organizacyjne czy finansowe. Uzupełnienie

tej koncepcji o elementy informacyjne i przestrzenne nadało jej charakter sieciowy.

Niezależnie od przyjętej szkoły myślenia, z perspektywy łańcucha dostaw luźniej lub ściślej powiązane firmy, wchodzące w skład kanału logistycznego, koordynują ściśle swój wysiłek skierowany na poprawę efektywności i wzrost konkurencyjności produktu, którego dany kanał logistyczny dotyczy. W łańcuchu dostaw dominuje filozofia ścisłej integracji z dostawcami i odbiorcami w celu osiągnięcia dodatkowych sukcesów rynkowych i korzyści. Zasadniczo cała orientacja funkcjonowania łańcucha dostaw przenosi się z problemów zarządzania zapasami w poszczególnych firmach na optymalne strategiczne ulokowanie zapasów z punktu widzenia całego łańcucha dostaw. Jest to zadanie bardzo trudne, wymagające nie tylko zwykłej znajomości procesów logistycznych w danej firmie lub w grupie firm, ale także -

podejmowania decyzji godzących w interesy różnych grup funkcjonalnych, zaangażowanych przedsiębiorstw.

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 4/2006.