Rozwiązania najważniejszych problemów współczesnych łańcuchów dostaw FMCG w Polsce

Trendy rozwoju światowego rynku ujawniają się głównie w procesach postępującej globalizacji działalności gospodarczej, w coraz większej różnorodności produktów oraz ciągłym skracaniu cyklu ich życia. Szybki rozwój zaawansowanych technologii informatycznych oraz coraz szersze procesy integracyjne przedsiębiorstw nie uznają granic ani barier językowo-kulturowych. W tej sytuacji wysoka jakość towarów i ich cena nie są jedynymi determinantami gwarantującymi efektywność sprzedaży. Coraz częściej decyduje o tym czas i poziom obsługi klienta. Przedsiębiorstwa uczestniczące w łańcuchu dostaw dążą do skracania czasu przepływu towarów i informacji, redukcji kosztów, a także zwiększania efektywności działań. Wynikiem owych dążeń ma być podniesienie poziomu obsługi klientów.

Dążenie do większej efektywności działania, lepszej obsługi klienta, a także skuteczniejszej reakcji na zmieniającą się sytuację na rynku, zmusza przedsiębiorców do podejmowania szeregu działań usprawniających funkcjonowanie łańcuchów dostaw. Działania te muszą być wspomagane szerokim zakresem narzędzi doskonalenia struktur i procesów organizacyjnych.
Przedsiębiorstwa w sektorze dóbr konsumpcyjnych częstego zakupu działają w otoczeniu nasilającej się konkurencji. Okoliczność ta powoduje, że generowana marża jest stosunkowo niska, co implikuje konieczność podejmowania działań obniżających koszty funkcjonowania tych przedsiębiorstw. Zarówno jednak instrumenty wspomagające działalność operacyjną, jak i zarządzanie w skali jednego przedsiębiorstwa nie umożliwiają takich osiągnięć, co wymaga poszukiwania nowych koncepcji działania.
Chcąc sprostać wyzwaniom rynku, przedsiębiorstwa muszą zwracać szczególną uwagę na otoczenie, w którym działają. Powiązania oraz poziom współpracy przedsiębiorstw z jego partnerami, zarówno z dostawcami, jak i z odbiorcami, stają się wykładnią sukcesu rynkowego. Faktem staje się konkurowanie całych łańcuchów dostaw (wszystkich ogniw od dostawcy surowców i komponentów produkcyjnych przez producentów, usługodawców logistycznych, jednostek rozliczeniowych do przedsiębiorstw handlowych, które uczestniczą w dostarczeniu danego produktu do ostatecznego klienta), a nie pojedynczych podmiotów. W tej sytuacji efektywny łańcuch dostaw staje się determinantą uzyskania przewagi konkurencyjnej [2].

Jednym z możliwych rozwiązań jest koncepcja znajdująca swoje zastosowanie w łańcuchach dostaw dóbr konsumpcyjnych częstego zakupu, którą opracowano w latach dziewięćdziesiątych XX w. w Stanach Zjednoczonych – Efektywna Obsługa Konsumenta (ECR).
Koncepcja ECR, aby była skuteczna, musi być modyfikowana w zależności od uwarunkowań rynkowych. Uwarunkowania te można ująć w dwóch wymiarach: globalnym i sektorowym. Postępująca globalizacja, powodowana coraz tańszą komunikacją, tańszym transportem oraz szybszym przetwarzaniem i przesyłaniem informacji, sprzyja innowacjom technologicznym informatycznym oraz organizacyjnym. Na podstawie tych innowacji powstają nowe relacje, nowe przepływy materialne, informacyjne i finansowe w łańcuchach dostaw [5].

ECR jest koncepcją usprawniającą łańcuchy dostaw przede wszystkim w sektorze dóbr konsumpcyjnych częstego zakupu. Dlatego też uwarunkowania jej implementacji należy rozpatrywać w perspektywie tego sektora. Rozwój sektora dóbr konsumpcyjnych częstego zakupu determinuje wiele czynników, z których najistotniejsze są: dostępność produktów na półce sklepowej (jako podstawowy efekt skuteczności łańcucha dostaw), efektywne zarządzanie promocjami (jako kluczowy czynnik przyciągania uwagi konsumenta). Te czynniki powodują zwiększoną liczbę produktów, co stanowi wyzwanie dla zarządzania zapasami, za które odpowiedzialność coraz częściej ponosi dostawca. Dostawca z kolei oczekuje dostępu do informacji bezpośrednio z rynku, aby efektywnie sprostać zmieniającym się procesom typu pchania (push) na ssania (pull). Kolejnymi determinantami w sektorze dóbr konsumpcyjnych są: z jednej strony presja na partnerską współpracę, a z drugiej ciągły nacisk na redukcję kosztów łańcucha dostaw. Konsumenci dysponują coraz mniejszą ilością środków finansowych przeznaczonych na potrzeby konsumpcyjne, dlatego też następuje spadek cen realnych, jak również osłabienie lojalności klientów. Oznacza to, iż ostatecznie podmioty w łańcuchach dostaw są zmuszone do poszukiwania nowych rozwiązań poprawiających ich pozycję rynkową [8].

2. Koncepcja ECR a efektywny łańcuch dostaw

Koncepcja ECR jest głównie promowana oraz wdrażana poprzez organizacje narodowe ECR, skupiające przedsiębiorstwa produkcyjne, handlowe i usługowe pod hasłem wspólnego dążenia do zaspokojenia potrzeb konsumenta lepiej, szybciej i po niższych kosztach.
Efektywna Obsługa Konsumenta jest definiowana jako zespół metod i narzędzi skierowanych na zwiększenie efektywności łańcucha dostaw. Jej celem jest lepsza reakcja na potrzeby konsumenta, z równoczesnym maksymalnym wykorzystaniem możliwości redukcji kosztów w całym łańcuchu dostaw poprzez współpracę partnerów handlowych. ECR polega na włączaniu się wszystkich uczestników łańcucha dostaw we współpracę, na bazie szybkiej i dokładnej informacji z punktów sprzedaży przesyłanej w uzgodnionym standardzie informatycznym. Informacja ta jest podstawą analizy rynku, planowania procesów produkcyjnych, dystrybucji i wzajemnych rozliczeń wszystkich ogniw łańcucha dostaw, od dostawców surowców rozpoczynając na sklepie detalicznym kończąc. ECR umożliwia podniesienie poziomu obsługi konsumenta wraz z jednoczesnym obniżeniem kosztów, znajdując zastosowanie w sektorze dóbr konsumpcyjnych częstego zakupu [4].

Koncepcja ECR jest zbiorem rozwiązań i instrumentów, które dobiera się i realizuje w zależności od specyfiki rynku i potencjału przedsiębiorstw tworzących łańcuch, zachowując jednak najważniejsze przesłanie, tj. wspólne dążenie partnerów do doskonalenia i synchronizacji, a zatem podnoszenia efektywności zarządzania popytem i podażą w całym łańcuchu dostaw.
Korzyści, jakie można osiągnąć dzięki wdrożeniu koncepcji ECR w łańcuchach dostaw, są bardzo znaczące, choć konkretne rezultaty mogą być zróżnicowane i zależne od konkretnego przypadku. Przy niskich i stale zmniejszających się w branży detalicznej marżach nie można jednak nie zainteresować się metodą, która daje olbrzymie możliwości redukcji kosztów w łańcuchu dostaw.

Wyniki badań przeprowadzonych przez firmę konsultingową Coopers & Lybrand wśród największych producentów, dostawców materiałów i detalistów, wykazują, że ECR stwarza możliwości obniżenia kosztów w łańcuchu prowadzących do średniej obniżki cen finalnych produktów o ok. 6,0%. Wspomniana obniżka jest możliwa dzięki spadkowi kosztów operacyjnych łańcucha o 5,2% oraz zmniejszeniu poziomu zapasów o 42%, co jest równoznaczne dalszej redukcji kosztów o 0,9%. Kolejne inicjatywy ECR stale rozszerzają potencjał oszczędności możliwych do uzyskania w łańcuchu, dzięki wdrażaniu rozwiązań ECR. Tak np. optymalizacja jednostek ładunkowych może zwiększyć osiągane oszczędności do poziomu 7,3%. Mając na uwadze, iż rynek towarów szybko rotujących, a w szczególności spożywczy, należy do niezwykle konkurencyjnych, to jest bardzo prawdopodobne, że całość finansowych korzyści znajdzie swe odbicie w spadku cen produktów na rynku konsumenckim (niezależnie od poprawy poziomu obsługi klienta i reakcji na jego potrzeby). Głównymi beneficjentami koncepcji ECR wydają się zatem konsumenci. Dla przykładu, w USA zanikają różnice cenowe między marketami Wal-Marta a hurtownikami typu Cash & Carry oraz sklepami dyskontowymi i specjalistycznymi [3].

Kształtowanie efektywności działalności gospodarczej przedsiębiorstw opiera się zarówno na rozwiązywaniu codziennych problemów, jak również na tworzeniu innowacji tworzących przyszłość. Stosowane rozwiązania techniczno-organizacyjne, jeżeli okażą się skuteczne, szybko są adaptowane przez coraz większą liczbę firm i z czasem przestają pełnić rolę różnicującą i budującą przewagę konkurencyjną. Zatem istotą innowacji jest wykraczanie poza przyjęte standardy, granice materialne, a także granice dotychczasowych przyzwyczajeń i doświadczeń. Podstawą efektywności działania dzisiaj i w przyszłości jest rozwiązywanie bieżących problemów i kreowanie innowacyjnych przedsięwzięć [7].
Wśród metod i instrumentów ECR znajdują się takie, które mają cechy istotnych innowacji. Do nich należy system Radiowej Identyfikacji produktów (RFID). Są jednak i takie, których stosowanie nie wiąże się z większymi innowacyjnymi inwestycjami, a tylko pozwala w bardziej efektywny sposób przeciwdziałać pojawiającym się problemom dnia codziennego (np. strat).