Język logistyków a normy językowe - cz. 2

W drugiej części artykułu omawiającego poprawność języka logistyków czytelnik znajdzie podstawowe zalecenia do pisowni skrótów instytucji i koncepcji logistycznych, dalsze wyjaśnienia pisowni wyrazów obcego pochodzenia, tak popularnych jak wyrazy z cząstką biznes, słownictwo internetowe itp. Ponadto komentarz do elementarnych słów z dziedziny ekonomii, jak opust czy upust, liczba czy ilość, dana czy dane. Ponadto kilka uwag dotyczących zasłyszanych u logistyków błędów w wymowie. Na zakończenie kilka refleksji o kulturze języka zawodowego i prestiżu logisyki.

Język logistyków obfituje w rozmaite skrótowce: nazwy instytucji, spółek, koncepcji itp. Logistycy powielają uderzający, bo bardzo częsty błąd Polaków obecny w zapisie skrótu spółka akcyjna, w postaci S.A. Zasada mówi, że w skrótowcach tego typu, czyli powstałych z inicjałów wyrazów składających się na nazwę, pisanych wersalikami, nie stawiamy kropki, jak RP – Rzeczpospolita Polska, AE – Akademia Ekonomiczna, WSL – Wyższa Szkoła Logistyki, UAM – Uniwersytet Adama Mickiewicza, CEL – Centrum Edukacji Logistycznej, PKP – Polskie Koleje Państwowe, zatem SA, bez kropek. Kolejna uwaga dotycząca posługiwania się skrótowcami wiąże się z ich odmianą, której logistycy najwyraźniej się boją. Możemy swobodnie odmieniać większość skrótowców (te będące grupą samogłosek i spółgłosek, przypominające budową i brzmieniem rzeczowniki), przyjmują one wówczas postacie: ILiM-u, ILiM-ie, CEL-u, CEL-owi itd. Trzeba zwracać baczną uwagę na rodzaj i liczbę skrótu, o którym przesądza rodzaj i liczba jego głównego elementu, np. ILiM – rodzaj męski, bo instytut, PKP – rodzaj niemęskoosobowy, liczba mnoga, bo koleje – rodzaj niemęskoosobowy, liczba mnoga; EDI – rodzaj żeński, liczba pojedyncza, bo Elektroniczna Wymiana Danych. Napiszemy zatem: PKP odebrały, przeznaczyły część funduszy itd. Chyba że skrót brzmi jak rzeczownik pospolity, wówczas liczba i rodzaj orzeczenia dostosowuje się do tego rzeczownika, np. CEL – rodzaj męski: CEL-u, CEL-em.
Używając skrótowców, należy starannie zapisywać wielką literą człony nazwy, a małą literą przyimki bądź spójniki: ILiM, JiT (Just in Time). Skoro omówiono pisownię spółki akcyjnej, warto dodać, że spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, spółkę jawną, spółkę cywilną zapisujemy małymi literami z kropkami: sp. z o.o. (albo Sp. z o.o.), s.j., s.c. Dopuszcza się także skróty spółki: s-ka, ska. Tu, oprócz ogólnych zasad pisowni skrótowców, zwyczaj dyktuje poprawność. Trzeba też brać pod uwagę, jakie skróty dopuszcza Kodeks spółek handlowych oraz sądowy rejestr spółek. Ponadto w pisowni skrótów należy unikać wstawiania znaku /, piszemy: jw. (jak wyżej), ww. (wyżej wymienione), ds. (do spraw), a nie j/w, w/w, d/s.

Skoro mowa o błędach w odmianie wyrazów (tzw. błędach fleksyjnych), trzeba wspomnieć też o odmianie nazw obcych, w tym nazwisk. Powszechnie znany jest znak apostrofu, którym zwykle oddziela się nazwę obcą od polskiej końcówki przypadka. Nie zawsze trzeba go stosować. Łatwo zapamiętać, że jeśli wyraz czy nazwisko kończy się na wymawianą spółgłoskę, to apostrof jest zbędny, jak w wyrazach: controllingu, Johna, Phola, outsourcingiem, benchmarkingu. Natomiast jeśli wyraz kończy się na samogłoskę niemą (nie wymawianą), wtedy apostrof jest na miejscu, np. image’u, Pole’a, back-office’owy.

Warto rozwinąć zasygnalizowany problem z pisownią łączną lub rozdzielną wyrazów złożonych, w których pierwszy człon stanowi słowo biznes. Z pewnością zachowujemy łączną pisownię w anglicyzmach częściowo spolonizowanych, często używanych, jak biznesman, biznesplan. Natomiast rozdzielnie piszemy: biznes partner (wg Słownika ortograficznego PWN), business class, business lunch (nieobecne w słowniku). Inne słowo obcego pochodzenia, które może sprawić kłopot, to controlling. Najnowszy Słownik wyrazów obcych PWN dopuszcza obie formy: controlling albo kontroling. Spolszczoną wersją należy się posługiwać w przypadku, kiedy pozostaje w związku rządu np. ze słowem dział, w zestawieniu dział kontrolingu. Ostatecznie doszło też do spolszczenia ang. audit w formach audyt, audytor. Problemy językowe związane z obcym słownictwem ze środowiska Internetu dotykają najpowszechniejszych zwrotów, np. online, offline. Spotyka się rozmaite zapisy, często rozdzielne łącznikiem. Ostatecznie należałoby stosować się do zapisu z angielskich słowników poprawnościowych, jak wyżej. W grupie obcojęzycznego słownictwa znajdujemy terminy, których zapis zależy od znaczenia. Przykładem niech będzie japoński Kanban lub kanban. Kiedy mamy na myśli system organizacji procesu produkcyjnego, wówczas piszemy wyraz wielką literą. Natomiast kiedy chodzi nam po prostu o tzw. kartę wyrobu, wówczas małą literą. Na marginesie uwag o słownictwie obcojęzycznym warto dodać, że w większości przypadków, kiedy obce słowo jest już używane, a nie trafiło jeszcze do słowników wyrazów obcych, odwołujemy się, jak pisałam, do kryterium frekwencyjnego, czyli częstości występowania jakiejś jego formy. Przykładowo, spotykamy dwa rodzaje zapisu: homebanking i home banking, phonebanking i phone banking. Tych nowych słów nie rejestrują jeszcze nawet anglojęzyczne słowniki Webstera, Cambridge. Mamy jednak znakomite narzędzie, w postaci wyszukiwarki internetowej, np. Google, która sprawdzi częstość użycia obu form – wybieramy wówczas tę zdecydowanie powszechniejszą, w naszym przypadku pisownię łączną.