Wpływ internalizacji kosztów zewnętrznych na funkcjonowanie rynków transportowych w UE - cz. 1

Koniecznym będzie też zastosowanie komplementarnych względem nich instrumentów i form działań ze sfery polityki gospodarczej, takich jak: instrumenty regulacyjne, na przykład w odniesieniu do rozwoju infrastruktury transportu, promocji nowych technologii i innowacji oraz wspierania badań i prac naukowych w tej dziedzinie.

Konsorcjum projektu KOMODA zaprosiło mnie do udziału w Radzie Konsultacyjnej projektu. Zaproszenie przyjąłem z ogromną satysfakcją, jako że daje ono możliwość obserwowania tego ambitnego przedsięwzięcia z uprzywilejowanej pozycji. Projekt KOMODA dąży do zrealizowania ambitnego celu, jakim jest szczegółowa analiza transportu towarowego w Europie, a następnie promocja wykorzystania idei komodalności poprzez otwartą, w pełni dostępną i interoperacyjną platformę e-Logistyczną.

Podejście tradycyjne
Przez wiele lat polityka transportowa Unii Europejskiej uczyła nas, że szkodliwość transportu drogowego dla środowiska jest główną przesłanką dla przełożenia części dalekodystansowych przewozów towarowych, realizowanych na kontynencie europejskim, na gałęzie bardziej przyjazne środowisku, czyli transport kolejowy, żeglugę śródlądową i przybrzeżną. Argumentem wspierającym było rosnące zatłoczenie na części dróg europejskich.
W niektórych krajach i na niektórych osiach transportowych podejście to znalazło praktyczne zastosowanie. W transporcie drogowo - szynowym dotyczy na przykład ruchu transalpejskiego oraz ruchu dowozowo - odwozowego kontenerów do i z portów morskich. Jednak przez wiele lat można było odnieść wrażenie, że praktyka europejskiej branży TSL odbiega od tego, co w ramach swojej polityki transportowej proponuje UE. Realizacja polityki polega natomiast raczej na podejmowaniu pojedynczych inicjatyw na rzecz transportu multimodalnego, a nie faktycznych, systemowych zmianach. Inicjatywy te dotyczą zaś procesów przewozowych o pewnej specyfice - w transporcie transalpejskim jest to ograniczona przepustowość ciągów drogowych, a w przypadku portów morskich - problem szybkiej dystrybucji tysięcy kontenerów z nabrzeży portowych.
Polityka UE zdawała się zapominać, że multimodalność, jako cel sam w sobie, zupełnie nie pasuje do praktyki logistycznej oraz ekonomicznych celów działalności przedsiębiorstw TSL, funkcjonujących na silnie konkurencyjnym rynku.

Artykuł przedstawia koncepcję komodalności oraz wskazuje na jej powiązanie z sektorem towarowym i pasażerskim. W tekście zwrócono uwagę na znaczenie e-logistyki w dążeniu do zrównoważonej mobilności, wynikającej z podejścia Unii Europejskiej, oraz krytyczną analizę projektu KOMODA, którego głównym celem jest opracowanie mapy drogowej z propozycjami działań, prowadzącymi do zdefiniowania zintegrowanej platformy e-logistycznej w Europie. Część końcową artykułu poświęcono na przedstawienie kroków koniecznych do osiągnięcia zintegrowanego zarządzania ruchem miejskim oraz kluczowej roli idei komodalności.

Publikacja ta jest merytorycznym sprawozdaniem z prac autora, wykonywanych w ramach zadania badawczego na temat lokalizacji centrów logistycznych w Polsce, podjętego z inicjatywy Resortu Transportu, a finansowanego przez KBN. Cała publikacja obejmuje trzy zagadnienia (będą to trzy części publikacji):

Rosnąca świadomość negatywnego wpływu przemysłu wytwórczego na równowagę środowiska naturalnego przyczynia się do wzrostu zainteresowania środowisk naukowych i biznesowych problemem ekologii. Kluczową kwestią staje się poszukiwanie narzędzi sprzyjających zrównoważonemu rozwojowi, który zakłada, iż cele społeczne, gospodarcze i ekologiczne powinny być równie ważne, a ograniczanie się do jednego z tych obszarów, bądź koncentracja na jednym z nich w dłuższym horyzoncie czasu, jest szkodliwa dla przedsiębiorstw i otoczenia, w którym funkcjonują.

Wpływ internalizacji kosztów zewnętrznych na funkcjonowanie rynków transportowych w UE - cz. 2

Rynki transportowe w UE i ich funkcje regulacyjne
Rynki transportowe z właściwym sobie mechanizmem zgłoszeń i realizacji popytu, o typowo regulacyjnym charakterze procesów gospodarczych, funkcjonują na podobnych zasadach jak inne rodzaje rynków usług, także towarowych i pieniężnych. Wraz z układem swoich elementów składowych, ich strukturą i relacjami, jakie występują między nimi, są one samoistnie działającymi regulatorami systemów transportowych. Z racji swej specyfiki i formy działania, a przede wszystkim charakteru mechanizmu regulacyjnego, wchodzą one wraz z innymi rodzajami rynków w skład tak zwanego autonomicznego podsystemu regulacji działalności transportowej - tak sfery produkcji, jak też i wymiany usług oraz w pewnym zakresie również alokacji zasobów w sektorze transportu. Nie są one jednak jedynym mechanizmem regulacyjnym. Obok bowiem rynkowego, autonomicznego podsystemu, działa w transporcie podsystem regulacji centralnej, którego podstawowym narzędziem i zarazem formą regulacji jest polityka transportowa - tak krajowa, jak i międzynarodowa, wraz z jej rozlicznymi relacjami z innymi rodzajami polityk sektorowych i horyzontalnych UE. Te dwa podsystemy, o różnych w swej istocie mechanizmach regulacyjnych, uzupełniają się w praktyce, tworząc w każdym kraju typowy dla niego system regulacji sektora transportu. Funkcjonowanie tego systemu w sposób schematyczny przedstawiono na rysunku 1.