Metody oceny i wyboru dostawców w przedsiębiorstwie - studium przypadku - cz. 1

Proces wyboru i oceny dostawców jest jednym z najważniejszych aspektów działania przedsiębiorstwa. W przeszłości wiele firm stosowało standardowe reguły przy wyborze dostawców, a brak dokładnej oceny prowadził do popełniania wielu błędów decyzyjnych. Z biegiem czasu zauważono, jak ważny wpływ na działalność całego przedsiębiorstwa ma wybór odpowiednich dostawców. Rozwinięcie analizy na szczegółowe kryteria, z przypisanymi wartościami wagowymi dla firmy pozwala uzyskać jasny obraz kooperacji z poszczególnymi firmami. W działaniach handlowych najbardziej zgubne są metody postępowania na zasadzie przyzwyczajeń lub szybkich decyzji. Analiza dostawców na podstawie danych z przeszłości obrazuje podstawowe błędy popełniane przy pozyskiwaniu produktów oraz wskazuje nowe możliwości zakupowe. Zdarza się, iż dostawcy, u których zakupy odbywały się sporadycznie, okazują się przodującymi pośród całej grupy, w świetle znaczących kryteriów oraz ocenie dotychczasowej współpracy. Natomiast obecni dostawcy, przodujący, wypadają słabo ze względu na negatywne oceny w najważniejszych obszarach współpracy. Zadaniem kompleksowej oceny dostawców jest zwrócenie uwagi na tego typu błędy oraz próba wyselekcjonowania dostawców najlepszych według określonych kryteriów doboru.

Obecnie relacje między dostawcą a odbiorcą, oparte tylko na ofercie cenowej, nie mogą zostać zaakceptowane przez menedżerów działu zakupów. Nawiązanie procesu współpracy wiąże się z koniecznością uwzględnienia wielu czynników jakościowych i ilościowych. Prócz ceny, istotnymi czynnikami przy wyborze partnera strategicznego są: jakość, niezawodność czy elastyczność dostaw. Jednocześnie złożoność zagadnienia wiąże się z koniecznością rozpatrywania problemu oceny i wyboru dostawcy jako zadania wielokryterialnego. Na potwierdzenie tego faktu można przytoczyć pracę, w której 47 artykułów (na 76 uwzględnionych w przeglądzie) dotyczyło modelowania wielokryterialnego. Podstawowe elementy, wpływające na proces oceny i wyboru dostawcy przedstawiono na rysunku 1.

W literaturze z obszaru logistyki zaopatrzenia bardzo wiele prac poświęconych jest zagadnieniu oceny i wyboru dostawcy. Jednocześnie podstawowe problemy dotyczą między innymi określenia relacji między dostawcą a odbiorcą, definicji kryteriów oceny dostawcy, czy wyboru właściwej metody selekcji dostawcy.
Jedną z pierwszych prac, które dotyczyły problemu definicji właściwych kryteriów oceny i wyboru dostawców, była praca [13]. W pracy tej autor dokonuje wyboru 23 kryteriów wyboru dostawcy i ocenia je według stopnia istotności dla dokonujących wyboru. W kolejnej pracy [15] autorka, oprócz przedstawienia przeglądu literatury z badanego obszaru naukowego, dokonuje analizy podstawowych kryteriów oceny dostawców w przypadku budowania relacji partnerskich pomiędzy potencjalnym dostawcą a odbiorcą. Na podstawie badań ankietowych wśród przykładowych przedsiębiorstw przeanalizowano w sumie 15 kryteriów oceny dostawców, które zaklasyfikowane zostały do jednej z czterech głównych grup: kryteria ekonomiczne, kryteria kultury organizacyjnej i przyjętej strategii, kryteria technologiczne oraz inne.

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 3/2012.