Koopetycja - współczesna forma współpracy w łańcuchu dostaw

Według ostatnich badań największe szanse na wygraną w tej biznesowej grze mają przedsiębiorstwa, które zmieniają jej charakter na swoją korzyść. Jest to możliwe poprzez koopetycję. Koopetycja jest po części formą konkurowania i jednocześnie współpracowania. Podejście to opisuje współczesne funkcjonowanie przedsiębiorstw w środowisku biznesowym. Jest to widoczne podczas działania przedsiębiorstw w strukturach o charakterze łańcuchów dostaw. W ramach tych ukształtowanych metastruktur przedsiębiorstwa współpracują ze sobą, działając na większych, bardziej konkurencyjnych i wartościowych rynkach, ale też rywalizują ze sobą w celu otrzymania największych korzyści.

Łańcuch dostaw
Wraz z rozwojem globalnego rynku coraz większe znaczenie nabiera łańcuch dostaw. Pojęcia łańcuch dostaw oraz zarządzanie łańcuchem dostaw weszły do powszechnego użytku w latach 80. XX wieku. Termin ten został zaproponowany przez firmę konsultingową Booz Allen Hamilton w 1982 r.
Zaobserwować można dominujące przyczyny tworzenia struktur łańcuchowych. To przede wszystkim zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstwa poprzez uczestnictwo w strukturach zapewniających przetrwanie (możliwości sprzedaży dóbr i usług), nawiązanie kontaktów biznesowych z innymi przedsiębiorstwami, ograniczenie niepewności.
Łańcuchy dostaw charakteryzują się holarchiczną strukturą kooperujących między sobą przedsiębiorstw. Jednak im bardziej rozrasta się łańcuch dostaw, tym utworzony układ staje się mniej spójny i pozbawiony bliskości. Wewnętrzne powiązania i zależności stają się bardziej lub mniej trwałe. Znane są sposoby poprawienia spójności łańcuchów dostaw, nie to jest jednak głównym tematem publikacji.

W łańcuchu dostaw występują złożone i wielopodmiotowe działania. Są to współpraca i kooperacja. Jak podaje T. Kotarbiński, "rozróżniamy przede wszystkim współdziałanie dodatnie, kooperację pozytywną, i współdziałanie ujemne, kooperację negatywną". Wskazuje on, że kooperacja pozytywna i współdziałanie dodatnie nazywane są bez dodatków. Natomiast kooperacja negatywna i współdziałanie ujemne wynikają z faktu, że przedsiębiorstwa (lub inne podmioty) działają antagonistycznie. Oznacza to, że przedsiębiorstwa w łańcuchu dostaw oddziałują na siebie również w sposób niekorzystny.
W tak utworzonych strukturach zaobserwować można więc zachowania kooperacyjne, konkurencyjne oraz coraz częściej koopetycyjne.

Koopetycja jako szczególna forma integracji przedsiębiorstw
Koopetycję wyjaśnia teoria gier. Wskazuje ona, że nagrody (korzyści, wypłaty) w wyniku zmiany postępowania mogą być znacznie większe niż nagrody otrzymywane w trakcie utrzymania status quo. Czasami najlepszym sposobem na odniesienie sukcesu jest pozwolenie, aby inni mogli odnieść sukces (w tym również konkurenci). Teoria gier wyjaśnia, że współzależność firm opiera się na grze o sumie dodatniej. Może ona doprowadzić do wzajemnego, niekoniecznie sprawiedliwego podziału korzyści między partnerami.
Koopetycja rozumiana jako szczególna forma integracji może być również wyjaśniana przez teorię zasobową firmy (ang. Resource-based view of the firm, RBV). Teoria ta wskazuje, że posiadanie unikalnych zasobów (materialnych i niematerialnych) może być źródłem przewagi konkurencyjnej. Szczególną uwagę zwraca na unikalne zasoby w postaci zdolności i kompetencji. Działając zgodnie z zasadami koopetycji przedsiębiorstwo wykorzystuje swoje unikalne zasoby konkurując na rynku z innymi przedsiębiorstwami. Pozyskując unikalne zasoby partnerów w łańcuchu dostaw, poszerza swoje kompetencje zwiększając, zgodnie z teorią gier, swoje wypłaty. Koopetycja może więc stymulować przewagę konkurencyjną w wyniku poszukiwania właściwej kombinacji zasobów i umiejętności, może umożliwić dostęp do zasobów rzadkich i uzupełniających. "Przedsiębiorstwa stają się dla siebie jednocześnie klientami, dostawcami/usługodawcami, konkurentami i partnerami. Podlegają wzajemnej współewolucji, zarówno w zakresie konkurencji, jak i współpracy".

Zachowania zgodne z koopetycją są niekonwencjonalne. Zasadniczo można wyróżnić dwa zachowania sprzeczne: konkurencję (rywalizację) i kooperację (współdziałanie). Zachowania typowo konkurencyjne wyłączają działania kooperacyjne i na odwrót. Konkurencja i kooperacja wynikają z wielkości i siły potrzeb zewnętrznych zasobów (tabela 1).

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 6/2011.