Przedmiot i zakres logistyki produkcji
- Fertsch Marek
- Kategoria: Logistyka
Autor nie zamierza tłumaczyć Czytelnikowi sensu i celu zajmowania się logistyką produkcji. Zrobił to już raz, przed mniej więcej dziesięciu laty. Powtarzanie tych wywodów wydaje się być zbyteczne w czasach, kiedy logistyki branżowe i dziedzinowe mnożą się w literaturze przedmiotu jak króliki na polu koniczyny. Idąc za wytycznymi Państwowej Komisji Akredytacyjnej uczymy studentów osobno logistyki zaopatrzenia, logistyki produkcji i logistyki dystrybucji. Poświęcamy każdemu z tych przedmiotów średnio po trzydzieści godzin. Reprezentanci praktyki twierdzą, że przydałby się jeszcze czwarty przedmiot - "logistyka przedsiębiorstwa", który objaśniałby studentowi związki pomiędzy działaniem różnych sfer funkcjonowania logistyki w przedsiębiorstwie. Dynamiczny rozwój sfery usług wskazuje z kolei, że idąc śladami Amerykanów, należałoby się również zająć logistyką usług jako osobnym obszarem wiedzy. Alternatywą jest, że za chwilę rozwinie się ona w logistykę turystyki lotniczej, logistykę turystyki autokarowej oraz logistykę turystyki rowerowej. Kończąc to krótkie wprowadzenie wskazówkami dla tych, którzy wciąż poszukują obszaru, którym mogą się zająć w logistyce, Autor tego artykułu przechodzi do przedstawienia jego genezy.
Artykuł ten powstał w wyniku obszernych studiów literaturowych. Ich celem było zidentyfikowanie, jak postrzeganie przedmiotu i zakresu logistyki produkcji ewoluowało w czasie. Doprowadzić one miały do zestawienia listy problemów, które według większości publikacji tworzą obszar tematyczny zainteresowań logistyki produkcji. Wyniki uzyskane w drodze przeprowadzonej analizy przedstawione zostały w dalszej części tego artykułu.
Większość analizowanych publikacji, ponad 60% z grupy ponad 100 pochodzących z różnych okresów książek i artykułów utożsamia bezpośrednio lub pośrednio przedmiot zainteresowań logistyki produkcji z obszarem, który w starszych publikacjach określany jest jako "sterowanie produkcją" lub "sterowaniem przepływem produkcji". W publikacjach anglojęzycznych używane są określenia takie, jak "production and inventory management" (PIM), "production control", "production organisation" oraz "materials management".
Zakres problemów identyfikowanych z tym obszarem zmienia się w czasie. Obejmuje zbiór czynności organizujących pełny cykl przemieszczania się materiałów, począwszy od ich zamówienia i dostawy, poprzez bezpośrednie sterowanie produkcją i kontrolę zapasów robót w toku, aż po dostawę gotowych produktów do magazynu oraz ich dystrybucji do klienta. W obszar ten włączane jest również zagadnienie planowania produkcji na poziomie przedsiębiorstwa - planowanie produkcji wyrobów finalnych. Zagadnienie to z biegiem czasu ulega usamodzielnieniu, przechodząc do problematyki planowania. Planowanie produkcji i sterowania jej przebiegiem prezentowane jest w starszych publikacjach jako spójny obszar problemowy o wyraźnie wyodrębnionych granicach i prostej, przejrzystej strukturze. Zagadnieniom należących do tego obszaru można było bez większych trudności przypisać metody i techniki ich rozwiązywania. Z czasem następuje jednak szereg zdarzeń, które zakłócają ten wygodny, zarówno z punktu widzenia teorii jak i praktyki, obraz. Zdarzeniem o niewątpliwie największym znaczeniu był rozwój informatycznego wspomagania sterowania produkcją. Doprowadził on do trwałego, jak się wydaje, rozdzielenia problematyki sterowania produkcją z jednej strony na sterowanie "ręczne" - realizowane przy pomocy tradycyjnych, wykazujących małą podatność na informatyzację metod i technik, a z drugiej na sterowanie wspomagane informatycznie. Liczne publikacje (około 30%) podkreślają przełomowe znaczenie powstania metody planowania zapotrzebowania materiałowego (materials requirements planning - MRP). Innym, istotnym zdarzeniem było poznanie praktycznego dorobku Japończyków w zakresie sterowania produkcją.
Opisany powyżej przebieg zdarzeń doprowadził do wyodrębnienia obszaru problemów, stanowiących przedmiot zainteresowania logistyki produkcji. Rozciąga się on od sfery zaopatrzenia, poprzez produkcję, aż do dystrybucji w przedsiębiorstwie produkcyjnym. Obszarowi temu przypisać możemy określony, względnie spójny zbiór metod i technik postępowania. Zbiór ten podzielić można z kolei na:
-
metody i techniki szeroko wykorzystujące wspomaganie informatyczne
-
metody i techniki tylko w bardzo ograniczonym zakresie korzystające ze wspomagania informatycznego.
Z pewnym uproszczeniem możemy powiedzieć, że ta pierwsza grupa odpowiada rozwiązaniom, które w literaturze przedmiotu określa się jako "zasada tłoczenia" (push). Druga grupa odpowiada z kolei rozwiązaniom, które literatura określa jako "zasada ssania" (pull).
Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 4/2011.