Generacje portów morskich a rozwój funkcji logistyczno-dystrybucyjnej

W ostatnich latach środowisko wewnętrzne portów poszerzyło się o gremia lokalne (miejskie, regionalne, samorządów gospodarczych), wzmacniając tym samym swoją pozycję w kontaktach z otoczeniem. Otoczenie zewnętrzne jest poddawane określonej presji przez środowisko portu morskiego, co owocuje takimi regulacjami i zasadami funkcjonowania portu, które pozwalają na jego nieskrępowany rozwój i realizację funkcji i zadań, jakie określa strategia jego rozwoju. Obecnie "port morski to przestrzeń społeczno-gospodarcza o wielopłaszczyznowym oddziaływaniu na otoczenie łącząca w procesach transportu, dzięki uzbrojeniu techniczno-technologicznemu, morze z lądem, w której realizowane są wzajemnie przenikające się, zależne od siebie i powiązane, funkcje przedmiotowe i przestrzenne związane z obrotami handlowymi i przemieszczaniem osób". Należy stwierdzić, że niezbędnym dla rozwoju portu morskiego w dzisiejszej Europie jest:

• stworzenie właściwego dla jego rozwoju środowiska wewnętrznego funkcjonującego w sposób systemowy i nakierowanego na realizację wspólnych celów portu i jego otoczenia
• przyjęcie przez segment funkcjonalny portu koncepcji "każda zmiana przynosząca korzyść jest możliwa", dającej otwarcie na zmiany i innowacje
• stworzenie strategii rozwoju portu nastawionej na zdobycie przewagi konkurencyjnej na rynku usług portowych, spedycyjnych i logistycznych, realizowanych w ramach lądowo - morskich łańcuchów transportowych i łańcuchów logistycznych
• zrównoważony rozwój funkcji przedmiotowych i przestrzennych, zaprezentowanych na rysunku 1, pozwalający na przechodzenie portu na wyższe generacje jego funkcjonowania.

Współczesne porty morskie pod względem poziomu nowoczesności i podatności na innowacje dzielą się na 3 generacje. Podział ten nie wynika z wielkości portu, jego położenia ani z jego systemu zarządzania. Zaliczenie portu do I, II czy III generacji wyznaczają natomiast następujące kategorie:

• struktura rodzajowa ładunków - pod tym względem podstawowym wyznacznikiem przynależności portu do określonej generacji jest udział kontenerów, jednostek tocznych oraz ładunków specjalistycznych w obrotach portowych
• zakres funkcji przedmiotowych - czy port ogranicza się do tradycyjnych usług przeładunkowo - składowych (funkcja transportowa), czy realizuje również, i w jakim zakresie, funkcję przemysłową, handlową, dystrybucyjną lub logistyczno - dystrybucyjną
• charakterystyczne cechy organizacji i zarządzania w sferze zarządzania i eksploatacji
• charakterystyczne cechy działalności usługowej i produkcyjnej
• zakres zadań podmiotu zarządzającego lub struktury zarządzającej
• charakter organizacji rynkowej oraz stosowana strategia rozwoju
• organizacja przestrzenna.

Przedstawione w tabeli 1 główne wyznaczniki zaliczania portu do określonej generacji potwierdzają wcześniejsze spostrzeżenia dotyczące roli środowiska portowego w jego rozwoju. Sposób organizacji i funkcjonowania segmentu funkcjonalnego portu, kreowanego przez jego właścicieli i pracowników, jest czynnikiem decydującym o jego rozwoju. To z jego atomizacji i niechęci do innowacji wynika pasywna strategia funkcjonowania. I odwrotnie - ze współdziałania i dążenia do zmian bierze się rozwój nowych funkcji, nowych technik, prowadzący do zmiany struktury ładunkowej, rozszerzenia wachlarza usług o usługi logistyczne i rozwijanie funkcji logistyczno - dystrybucyjnej. Procentuje to zdobywaniem wiedzy (know-how), tak niezbędnej do promowania i wdrażania w życie nowych rozwiązań podnoszących konkurencyjność portu.

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 1/2011.