Czas pracy kierowców. Pojęcia w ramach czasu pracy kierowców

Wprowadzenie
Szczegółowe pojęcia odnoszące się do czasu pracy kierowców zdefiniowane są we wszystkich trzech głównych aktach prawnych dotyczących tej materii, to jest w Ustawie, Rozporządzeniu oraz Umowie. Jednakże kwestia ta najszerzej uregulowana jest w Ustawie, gdzie wyjaśniono wiele pojęć niewskazanych w pozostałych dwóch aktach prawnych. Odnośnie Ustawy nadmienić należy, że wprowadzono tam odmienne definicje pojęć znanych z Kodeksu pracy. Różnice te zostaną szczegółowo omówione w odniesieniu do każdego z opisywanych pojęć.

Dyżur
Czas dyżuru zdefiniowany został w art. 9 Ustawy. Jest to czas, w którym kierowca pozostaje poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy. Jak wynika z treści tego przepisu (§ 1 i § 5), w czasie dyżuru pracownik - kierowca zobowiązany jest przebywać w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, w tym również w domu. Związanym z czasem dyżuru jest okres pozostawania do dyspozycji (art. 10 Ustawy), przy czym w okresie tym kierowca może przebywać w dowolnym wybranym przez siebie miejscu. Okres ten zalicza się albo do czasu pracy (w godzinach czasu pracy zgodnie z obowiązującym kierowcę rozkładem czasu pracy), albo do czasu dyżuru (w godzinach poza rozkładem czasu pracy).

Przykład 1.
Kierowca samochodu osobowego (szofer) pracuje zwykle w godzinach od 8.00 do 16.00. Stawia się w pracy o godz. 8.00, o godz. 9.00 wyjeżdża z pasażerem. Podroż trwa 3 godziny. Na miejscu otrzymuje informację, że ma czekać na telefon. Do tego momentu ma czas wolny - może pozwiedzać, iść na obiad, odwiedzić znajomych, itp. O godz. 17.00 otrzymuje telefon wzywający do stawienia się celem powrotu. Podróż powrotna trwa 3 godziny.
W tej sytuacji okresem pozostawania do dyspozycji jest okres od 12.00 do 17.00, z czego okres od 12.00 do 16.00 wliczany jest do czasu pracy, a okres od 16.00 do 17.00 do czasu dyżuru. Gdyby kierowca przez okres od 16.00 do 17.00 musiał przebywać w pojeździe, to okres ten byłby czasem pracy, a to na podstawie art. 6 ust. 2 Ustawy.

Doba
Przez dobę w rozumieniu Ustawy należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której kierowca rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Pojęcie doby służy rozliczaniu czasu pracy, w tym godzin nadliczbowych, przy czym obowiązuje ogólna zasada zakazująca rozpoczynania pracy więcej, niż raz na dobę. W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że zarówno Rozporządzenie jak i Umowa nie definiują doby pracowniczej, ograniczając się do wymogu zapewnienia odpowiednich przerw w prowadzeniu pojazdu i okresów odpoczynku. Oznacza to, że nie każde naruszenie doby będzie uznane za wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Nie będzie tak w przypadku kierowców, do których znajdą zastosowanie regulacje Rozporządzenia i Umowy, a to w związku z art. 3 Ustawy. Kierowcy ci mogą ponownie rozpocząć pracę w tej samej dobie po wykorzystaniu okresu odpoczynku dziennego, przewidzianego w Rozporządzeniu i Umowie. Ponowne rozpoczęcie pracy w tej samej dobie będzie jednak oznaczało pracę w godzinach nadliczbowych w zakresie, w jakim spowoduje przekroczenie dobowej normy czasu pracy, ale wyłącznie w odniesieniu do kierowców zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, co potwierdza Departament Prawny Głównego Inspektoratu Pracy w piśmie z dnia 2.06.2008 roku w sprawie godzin nadliczbowych kierowców (GPP-302-4560-264/08/PE).
Pojęcie doby na potrzeby czasu pracy kierowców odpowiada ogólnemu pojęciu doby pracowniczej określonej w kodeksie pracy. Z powyższego wynika, że doba pracownicza nie odpowiada dobie kalendarzowej i obliczana jest odrębnie dla każdego kierowcy. Ustawowe pojęcie doby niesie jednak z sobą trudności interpretacyjne. A mianowicie, wątpliwości budzi rozliczanie doby pracy kierowcy, który nie pracuje ściśle według obowiązującego rozkładu czasu pracy (co powinno mieć charakter wyjątkowy).

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 1/2011.