Logistyka wojskowa a cywilna - perspektywa 2030 roku
- Jałowiec Tomasz,Nowak Iwo
- Kategoria: Pozostałe zagadnienia
Ostatnie lata przyniosły zasadnicze zmiany struktury i funkcjonowania sektora logistycznego. Transformacja tej sfery działalności gospodarczej, związana przede wszystkim z rozwojem technologicznym oraz zmieniającymi się uwarunkowaniami rynkowymi, dotyczy zarówno logistyki wojskowej, jak i ukształtowanej na jej podstawach logistyki cywilnej. Pomimo różnorodności definiowania współczesnej istoty logistyki, znaczna większość autorów przyznaje, że jej korzenie wywodzą się ze sfery militarnej. Wypracowane podczas działań zbrojnych logistyczne rozwiązania i mechanizmy przenoszone były stopniowo z powodzeniem na grunt cywilny. Przez długie lata to właśnie logistyka wojskowa stanowiła wzór i źródło inspiracji dla teoretyków i praktyków zajmujących się organizacją przepływów fizycznych i informacyjnych w gospodarce narodowej. Współcześnie, w dobie powszechnego rachunku ekonomicznego, proporcje te odwracają się i obecnie coraz częściej rozwiązania ze sfery cywilnej przenoszone są do obszaru zabezpieczenia logistycznego sił zbrojnych.
Celem artykułu jest scharakteryzowanie wzajemnych relacji łączących logistykę wojskową i cywilną oraz próba wskazania potencjalnej, szerokiej współpracy tych dziedzin w perspektywie 2030 roku.
Geneza i rozwój logistyki wojskowej
Skuteczne zaspokajanie potrzeb wojsk stanowiło od najdawniejszych czasów źródło sukcesu w walce, co doskonale obrazują słowa starożytnego myśliciela Flawiusza Renatusa Vegetiusa, który twierdził, że: Częściej bowiem niedostatek niż bitwa gubi wojsko, a ciężej głód trapi niż żelazo. Niemal wszyscy wodzowie w historii, przed większymi wyprawami wojennymi, gromadzili duże zapasy środków materiałowych, niezbędnych walczącym żołnierzom oraz korzystali z miejscowych zasobów żywności i paszy, które starano się w sposób zorganizowany zebrać. Zapewnienie środków do życia było podstawowym zadaniem zarówno wodzów, jak i dowódców niższych szczebli. W starożytności, a nawet jeszcze w średniowieczu, problem ten rozwiązywano w sposób o wiele prostszy niż obecnie. Nie określano mianowicie ilości środków przysługujących wojownikom, pozostawiając im dużą swobodę w korzystaniu z miejscowych zasobów. W niektórych armiach dochodziło do tego, że każdy żołnierz rabował wszelkie dostępne dobra. Jedni zabierali podróżnym pieniądze i buty, drudzy grabili chleb z wiosek, inni wreszcie kradli wieśniakom zwierzęta hodowlane. Te przedsięwzięcia związane z gromadzeniem zapasów oraz zaspokajaniem potrzeb żołnierzy z szerokim wykorzystywaniem zasobów miejscowych w czasie wypraw wojennych były początkiem współczesnych, niezwykle skomplikowanych systemów zabezpieczenia logistycznego wojsk.
Początki logistycznego podejścia w działalności armii odnaleźć można w pierwszym znanym traktacie "Sztuka wojny", przypisywanym wodzowi chińskiemu Sun Tzu (VI-V w. p. n. e.). Sun Tzu proponował planowanie działań wojennych tak, aby nie zniszczyć własnego potencjału gospodarczego, a także charakteryzował wybrane zasady organizacji wojskowej (na przykład korzystania z zasobów miejscowych). Aspekty logistyczne występują także w dziele cesarza bizantyjskiego Leontosa VI (887-911), zatytułowanego "Sumaryczne wyłożenie sztuki wojennej". W rozprawie tej autor wskazał logistykę jako naukę wojenną, która wraz ze strategią i taktyką decyduje o powodzeniu wypraw wojennych. Duża grupa specjalistów związanych z sektorem logistycznym, jako źródło nowożytnego pojęcia "logistyka" wskazuje wydane w 1837 roku dzieło generała szwajcarskiego w służbie francuskiej i rosyjskiej A. H. Jominiego, pt. "Zarys sztuki wojennej". Logistyka została w nim zdefiniowana jako praktyczna sztuka przemieszczania wojsk, obejmująca rozpoznanie, inżynierię wojskową i pracę sztabową. Od tego czasu powstało na świecie szereg prac wnoszących nowe spojrzenie na organizację zaopatrzenia materiałowo - technicznego wojsk i rozwijających tę sferę działalności armii. Bazowały one głównie na doświadczeniach oficerów odpowiedzialnych za organizację procesów gospodarczych, zabezpieczających funkcjonowanie walczących wojsk podczas licznych w tym czasie wojen. Należy tu wymienić takie nazwiska jak: A. T. Mahan, G. C. Thoper, H. E. Eccles czy J. F. C. Fuller, którzy jako prekursorzy logistyki wojskowej dali solidne fundamenty jej rozwoju w funkcjonowaniu sił zbrojnych. Niewątpliwy wkład w rozwój logistyki jako nauki i praktyki działalności wojska wniosły I i II wojna światowa oraz konflikty końca XX i początku XXI wieku. Prowadzone analizy działalności wojennej wskazywały na priorytetową rolę zabezpieczenia logistycznego w powodzeniu działań bojowych, czego skutkiem było zdefiniowanie logistyki jako trzeciego członu triady sztuki wojennej, obok strategii i taktyki; sztuka wojenna = strategia - taktyka - logistyka.
Do polskiej literatury przedmiotu pojęcie logistyka wprowadził Wacław Stankiewicz, który opublikowaną w 1968 roku pracę pt. "Logistyka" poświęcił funkcjonowaniu tej sfery w sektorze obronnym. Od tego czasu kwestie te poruszane były przez szereg autorów, którzy dali podstawy rozwoju logistyki w działalności w polskiej armii. Do szczególnie wartościowych opracowań w tym zakresie należy zaliczyć między innymi prace: S. Dworeckiego, M. Wasylki, K. Pajewskiego, E. Nowaka, K. Ficonia, E. Chylaka czy M. Brzezińskiego. Wnieśli oni duży wkład w rozwój logistyki wojskowej w Polsce, przybliżając ją w dużej mierze do standardów światowych.
Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 3/2010.