Zarządzanie ryzykiem: odpowiedzialność i kształtowanie poziomu zabezpieczeń
- Maternowska Małgorzata
- Kategoria: Pozostałe zagadnienia
Nieodłącznym elementem każdej strategii zarządzania winno być zapewnienie bezpieczeństwa. Znakiem obecnych czasów stała się bowiem powszechność zagrożeń oraz ich niespotykana dotąd intensyfikacja. W sferze działalności gospodarczej na zagrożenia naturalne (klęski żywiołowe, kataklizmy) oraz ostatnio - terroryzm (jako przykład działań celowych nakierowanych na wywołanie zakłóceń), nakładają się skutki zmian o charakterze politycznym i ekonomicznym. Oprócz rozwoju procesów globalizacji, występuje tendencja do zaostrzania się konkurencji na światowych rynkach, eksplozja informatycznych i elektronicznych technologii (na przykład RFID), upowszechnianie się zjawiska koncentracji, łączenia i przejmowania firm (transakcje typu mergers and acquisitions, M&A), czy wdrażanie nowych koncepcji w zakresie zarządzania (między innymi zarządzanie łańcuchami dostaw). Związane z tym zagrożenia (i ryzyko) wynikają z bezpośrednich działań twórców biznesu i z podejmowanych przez nich decyzji, zarówno na poziomie operacyjnym, jak i strategicznym.
Decyzje te dotyczą między innymi dylematu "bezpieczeństwo czy wolność". Według P. Sienkiewicza: "wybierając bezpieczeństwo oddajemy znaczną część swej wolności (suwerenności) i świadomie przystajemy na liczne ograniczenia". W konsekwencji pojawia się problem odpowiedzialności, a związek pomiędzy ryzykiem i odpowiedzialnością wydaje się być ewidentny. Ten aspekt rozważań o ryzyku rzadko jest analizowany w obszarach innych niż filozofia, choć właśnie w praktyce posiada ogromne znaczenie. Szczególnie w kontekście kontrolowania działań tworzących ryzyko powstania szkód u innych, także przy realizacji projektów rozwoju łańcucha dostaw. W artykule tym zwraca się uwagę na wykorzystanie "odpowiedzialności" w trakcie podejmowania działań związanych z kontrolowaniem ryzyka (zmniejszanie prawdopodobieństwa ryzyka - prewencja bądź redukcja jego negatywnych skutków). Ryzyko w technicznym aspekcie definiuje się jako iloczyn prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia oraz jego skutków lub jako iloczyn podatności na zakłócenia zewnętrzne - zagrożenia i prawdopodobieństwa ich wystąpienia.
W przypadku łańcuchów dostaw (i nie tylko), podatność na zakłócenia (zagrożenia) związana jest z identyfikacją tak zwanych słabych punktów. Dotyczy ekonomicznych i społecznych konsekwencji zakłóceń. Redukowanie ryzyka w łańcuchach dostaw może oznaczać dążenie do obniżenia prawdopodobieństwa wystąpienia zakłóceń, co wiąże się między innymi ze stosowaniem odpowiedniego poziomu zabezpieczeń (utrzymywanie rezerw zasobów, zastosowanie nowoczesnych technologii gwarantujących bezpieczeństwo, itp.).
Z czysto ekonomicznego punktu widzenia, koszty inwestycyjne związane ze stosowanymi zabezpieczeniami nie powinny przekraczać kosztów powstałych w wyniku ewentualnych zakłóceń. Miarą celowości stosowanych rozwiązań może być korzyść, jaką strony odnoszą z podejmowanych działań, pomniejszona o sumę kosztów zabezpieczeń i strat. Zakłada się, że tak zdefiniowana korzyść - "dobro społeczne" będzie rosła, gdy suma kosztów zabezpieczeń i strat (Kc) będzie minimalna, co przy przyjęciu następujących oznaczeń:
x - poziom zabezpieczenia (koszt, inwestycja w obniżenie prawdopodobieństwa zakłócenia), x ≥ 0
p (x) - prawdopodobieństwo wystąpienia zakłócenia; 0< p(x)< 1; p'(x)< 0; p"(x)> 0
h - wielkość strat w przypadku, gdy zakłócenie wystąpi można wyrazić wzorem:
Kc = x + p(x)h → min (1)
Rozwiązaniem tego równania będzie poziom zabezpieczenia maksymalizujący korzyści (dobro społeczne) - x*(h).
Odpowiedzialność jest stanem pewnej powinności. Powinność zaś uwarunkowana jest celem: coś jest powinnością dlatego, że stanowi środek do osiągnięcia celu i jest warunkiem jego realizacji.
Odpowiedzialność w przypadku deliktu i stosowanie regulacji w zakresie bezpieczeństwa reprezentują dwa odmienne podejścia do kontrolowania działań, które tworzą ryzyko powstania szkody (uszczerbku) u innych. Odpowiedzialność za delikt ma naturę prywatną (kontrakty, umowy między firmami); nie działa przez nakaz społeczny; raczej w sposób pośredni przez „odstraszający” efekt działań podejmowanych w sytuacji wystąpienia szkody. Normy, standardy, zakazy i inne formy regulacji w zakresie bezpieczeństwa mają dla kontrastu charakter powszechny, urzędowy i w sposób bezpośredni modyfikują zachowanie poprzez wymagania, które są narzucone uprzednio lub niezależnie od rzeczywistego wystąpienia szkody. Praktyka potwierdza wzajemny związek pomiędzy regulacjami i odpowiedzialnością, zwłaszcza przy uwzględnieniu podstawowej zasady, że stosowanie się do norm (przepisów, standardów) niekoniecznie uwalnia podmiot od odpowiedzialności.
Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 3/2009.