Logistyka jako dziedzina wiedzy - cz. 1

Wiedza pozwala sprawniej i efektywniej osiągać zamierzone cele, Nauka daje jednak coś więcej, tworzy możliwości rozwiązywania nowych problemów, pozwala odpowiadać na pytania, których sformułowanie warunkuje Wiedza. Nauka przestaje mieć sens tam, gdzie zaczyna się codzienna praktyka, gdzie zamiast wątpliwości pojawiają się procedury. Samo doświadczenie i gromadzenie wiedzy nie tworzy nauki, stanowi o niej podejście do rozwiązywania problemów. Nauka nie jest jednolitym systemem, nie jest też procesem, wydaje się, że ma charakter zjawiska. Rozwija się w taki sposób, iż wymyka się spod kontroli, kolejno przyjmowane paradygmaty zastępowane są nowymi, choć często paradygmaty nie znajdujące potwierdzenia eksperymentalnego nie są odrzucane, a jedynie wywołują wzmożone poszukiwania dowodów ich prawdziwości. Ciekawym niewątpliwie aspektem jest odniesienie natury nauki do natury otaczającego nas świata, w którym to, jak się okazało w wyniku badań cząsteczek elementarnych, determinizm nie jest jedyną obowiązująca zasadą. Równie istotne dla zrozumienia mechanizmów wszechrzeczy jest podejście stochastyczne. Od intuicyjnego rozumienia pojęcia do jego zdefiniowania niezbędne jest przeprowadzenie szczególnej procedury. "Do pojęcia dochodzimy przez wielostronne etapy zbliżenia do rzeczywistości. Stąd pojęcie, czyli znaczenie ogólne rzeczywistości, jest ciągłym syntetyzującym określaniem zjawiska, umożliwia jego opis poznawczy, klasyfikację i analizę, syntetyczne ujęcie prawidłowości, zależności itp." Stwierdzenie to przynależy do ogólnej metodologii nauk, która wyodrębniła się z logiki klasycznej. Natomiast metodologie szczegółowe "wypracowują szczegółowe pojęcia metodologiczne, to jest pojęcia tych typów zabiegów poznawczych, które w niektórych tylko naukach występują".

Wiedza, składająca się na metodologię każdej nauki, jest pierwotną w stosunku do procesów badawczych, bowiem "Tym, co metodologia potrafi, jest dostarczanie kryteriów umożliwiających akceptację lub odrzucanie programów badawczych, czyli ustanawianie standardów, które pomogą nam odróżnić ziarno od plew". Metodologia jest jednocześnie efektem badań. Łącząc dotychczasowe zdobycze filozoficznych metod myślenia z dorobkiem w danej dziedzinie i dziedzinom jej pokrewnym oraz z własnym doświadczeniem, dokonujemy postępu - tak w danym obszarze badań, jak i w zakresie metodologii nauk. W przeważającej większości przypadków tylko dla celów badawczych i dydaktycznych możemy bowiem rozdzielać warstwę teorii od empirii. Istotnym, dla przeprowadzenia wnioskowania, jest wybór metodologii, która pozwala na właściwe, z naukowego punktu widzenia, przedstawienie problemu.

Poszukując odpowiedzi na pytanie, czym zajmuje się logistyka, należy odwołać się do współczesnej filozofii nauki. Czy jednak można znaleźć tam jasną odpowiedź? Ekonomia jest uznaną dziedziną nauki, a jednak pisząc o współczesnej myśli ekonomicznej, profesor Wacław Stankiewicz stwierdza: "wiele wskazuje na to, że granice szkół i nurtów są rozmyte, i że istnieje wzajemna penetracja obszarów badawczych i korzystanie ze wspólnych metod i narzędzi badawczych. (...) nie mamy dowodów na radykalne zastępowanie paradygmatów, czy też programów badawczych, ale raczej na ich przenikanie się, ewolucję i długie okresy współistnienia. Pluralizm metodologiczny raczej sprzyja, niż hamuje rozwój myśli ekonomicznej". Przemiany w nauce, w koncepcjach jej rozumienia, nie zmieniają jednak takich faktów, jak stałość podstawowych pytań organizujących wysiłek poznawczy nauki oraz jedność wiedzy naukowej, przy jednoczesnej autonomii metodologicznej dyscyplin naukowych. Nauka wskazuje obiektywne prawa, które następnie przekształca we wzorce właściwego zachowania, odnosząc je do konkretnych sytuacji. Jest to stosowany wymiar nauki, który dla jednych stanowi o jej walorze, gdy dla drugich jest skażeniem niegodnym nauk czystych - teoretycznych. Jednakowoż wszystkie nauki wywodzą się z życia i do niego, się zatem odnoszą; zastosowanie wiedzy nie jest już jednak nauką, a praktyką.

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 1/2009.