Skutki Brexitu dla przedsiębiorców i przewoźników

Roman Andrzejewski, ekspert z Łukasiewicz - Instytutu Logistyki i Magazynowania:

1. Nowy charakter czynności związanych z przywozem i wywozem towarów ze Zjednoczonego Królestwa
Dotychczasowy charakter transakcji związany z obrotem towarowym ze Zjednoczonym Królestwem był oparty na zasadzie swobody przepływu towaru. Powyższe nie tylko pozwalało wyeliminować jakiekolwiek formalności na granicy oraz związane z tym opłaty (np. cło) ale także znacznie uprościć rozliczenie podatków towarzyszących tym transakcjom. Zarówno bowiem na gruncie podatku VAT, jak i akcyzy tego rodzaju obrót wpisywał się we wspólny mechanizm rozliczeń w Unii Europejskiej polegający na odprowadzeniu podatku w miejscu przeznaczenia i opierał się na jednolitych zasadach zapisanych w dyrektywach. Wykreował też nowe instytucje prawa podatkowego takie jak WNT (wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów) i WDT (wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów).
Obecnie wspomniany obrót jest traktowany jako import (przywóz z UK ) lub eksport (wywóz do UK), zaś terytorium UK tworzy odrębny obszar celny i podatkowy. W efekcie handel z tym obszarem uzyskał nowe miano handlu zewnątrzunijnego i odbywa się na podobnych zasadach jak wymiana towarowa z każdym innym krajem pozaunijnym. Powyższego nie zmienia nawet podpisana pod koniec 2020 r. umowa o wolnym handlu pomiędzy UE-UK. Umowa ta podobnie jak inne tego rodzaju umowy precyzuje jedynie kwestie związane z pochodzeniem towaru i redukcją opłat dla towarów o takim statusie.

W konsekwencji nowy wymiar handlu z UK wywołuje m.in.:
- konieczność realizacji dodatkowych formalności związanych z przekraczaniem granicy - odprawy celne,
- obowiązek wnoszenia opłat przywozowych - cła,
- nowy charakter rozliczeń w podatkach (import, eksport),
- dłuższy czas związany z przekraczaniem granicy, a zatem wydłużony proces przepływu towaru,
- przywrócenie zakazów i ograniczeń związanym z porządkiem publicznym, bezpieczeństwem, ochroną życia i zdrowia, ochroną dóbr kultury, ochroną gatunków zagrożonych, a zatem utrudnienia w takich obszarach jak przewóz: odpadów, chemikaliów, substancji zubożających warstwę ozonową, organizmów zmodyfikowanych (GMO), dóbr kultury, produktów podwójnego zastosowania, broni palnej,
- wprowadzenie kontroli fitosanitarnych (produkty pochodzenia roślinnego), weterynaryjnych (zwierzęta i produkty pochodzenia zwierzęcego) i standaryzacyjnych (kontrola jakości handlowej produktów spożywczych) oraz przestrzeganie ich rygorów,
- nowe zasady etykietowania i znakowania towarów (np. CE), certyfikacji jednostek notyfikujących,
- zniesienie i nieważność dotychczasowych pozwoleń i zezwoleń uznawanych na wspólnym rynku UE (np. homologacja na samochody),
- przymus uznawania kwalifikacji zawodowych wcześniej nabytych w UK.

2. Zasady przekraczania granicy UE-UK
Przekraczanie granicy powoduje obowiązek dopełnienia formalności celnych. Formalności tych należy dokonać odrębnie po stronie UK jak i UE.
Formalności te mogą koncentrować się na dokonaniu:
- odpraw przywozowych lub wywozowych,
- obejmowaniu towarów procedurą tranzytu, która pozwala przemieszczać towary w głąb terytorium celnego i tam zgłosić je do odprawy ostatecznej.

Aby przekraczanie granicy miało płynny charakter i nie blokowało przemieszczania towarów oraz czynności na samej granicy, zaleca się korzystanie z procedury tranzytu, a dokładnie procedur tranzytu wypracowanych w ramach umów międzynarodowych, których sygnatariuszami są UE i UK. Chodzi mianowicie o procedury tranzytu realizowane w ramach konwencji WPT i Konwencji TIR. Oba tryby dotyczą tranzytów międzynarodowych, a zatem działających na terenie obu wspomnianych obszarów, a ich dobrodziejstwem jest uznawanie procedur otwartych w jednym kraju przez drugą stronę (kraj) konwencji. W efekcie przekraczanie granicy polega na uznaniu ważności wcześniej zainicjowanych procedur tranzytu, a na granicy sprowadza się to jedynie do odnotowania przepływu towaru w odpowiednich ewidencjach (w UE jest to np. system NCTS2).
Wybór jednej z ww. opcji jest dowolny i zależy od przedsiębiorcy i współpracującego z nim przewoźnika. Wybór będzie zależał od tego, co jest najbardziej odpowiednie dla danej przesyłki, mając na uwadze czas dostawy, jej koszt i naturę towarów.

Dla wszystkich tych procedur wymagane są też deklaracje bezpieczeństwa i ochrony:
- wywozowa deklaracja skrócona,
- przywozowa deklaracja skrócona.
Deklaracje te są składane w każdym z obszarów uczestniczących w przepływie towarów w odpowiedniej formie (zazwyczaj deklaracja elektroniczna) i z odpowiednim wyprzedzeniem. W okresie przejściowym tj. do 30 czerwca 2021 r. UK wprowadziło pewne odstępstwa od tych zasad.

3. Wywóz towarów do UK
a. Zmiana sposobu rozliczenia transakcji
Jak już wspomniano wywóz do UK jest traktowany jako eksport i prowadzi to w szczególności do:
- zmiany warunków umożliwiających stosowanie stawki VAT 0% - występuje bowiem obowiązek posiadania dokumentu celnego potwierdzającego wywóz towarów poza terytorium UE (zazwyczaj będzie to komunikat IE599 uzyskany przed upływem terminu do złożenia deklaracji podatkowej za dany okres rozliczeniowy);
- zmiany momentu powstania obowiązku podatkowego - przy eksporcie towarów obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów czyli ich wydania odbiorcy, a nie w momencie wystawienia faktury, tak jak to było jeszcze do końca 2020 r.;
- obowiązku rozliczenia otrzymanych przedpłat, zaliczek, zadatków - takie przedpłaty należy ująć w ewidencji podatkowej z chwilą ich otrzymania i rozliczyć za ten okres - trzeba też dopełnić określonych warunków związanych z wywozem zaliczkowanego towaru;
- braku możliwości skorzystania z procedury magazynu typu call-off stock wobec towarów przemieszczanych na terytorium innego państwa członkowskiego.

b. Miejsce dokonania odprawy wywozowej
Wywóz towarów z UE wymaga dokonania odprawy celnej wywozowej. Odprawy wywozowej należy dokonać w urzędzie celnym właściwym dla siedziby dostawcy lub miejsca załadunku towarów. W szczególnych przypadkach odprawę można przeprowadzić w innym miejscy, np. po drodze przejazdu lub na samej granicy. Zgłoszenie do procedury eksportu nie zamyka drogi do tego aby uruchomić procedurę tranzytu międzynarodowego, która pozwoli szybko i sprawnie dostarczyć towar do odbiorcy, ograniczając formalności na granicy zarówno po stronie UE jak i UK do niezbędnego minimum. Otwarcie tej procedury pozwala też zamknąć poprzedzającą ją procedurę wywozu i wygenerować potwierdzenie wyprowadzenia towaru poza obszar celny UE.

c. Przywóz na teren UK
Pamiętać jednak należy, że wywóz z UE skutkuje przywozem towaru na teren UK. W efekcie przed wyjazdem z Unii Europejskiej podczas odbioru towarów kierowca powinien otrzymać wszystkie właściwe informacje lub dokumenty celne oraz dokumentację pozwalającą potwierdzić, że:
- sprzedawca (dostawca) dopełnił unijnych procedur wywozu (posiada nr MRN unijnego zgłoszenia wywozu),
- nabywca (odbiorca) spełnił wszystkie wymogi Wielkiej Brytanii w zakresie przywozu.

W kwestii przywozu do UK trzeba wskazać, że procedury przywozowe są zależne od charakteru towaru.
I tak towary kontrolowane (towary wrażliwe, czyli podlegające kontroli fitosanitarnej lub weterynaryjnej, a także wyroby akcyzowe lub substancje chemiczne) powinny być zgłaszane na bieżąco w urzędzie granicznym lub punkcie kontroli granicznej śródlądowej, a kierowca powinien posiadać numer MRN, nazywany brytyjskim numerem wjazdu (UK entry number). Do 1 kwietnia 2021 r. możliwe są odstępstwa od tych reguł.

Pozostałe towary wprowadzane na teren UK mogą być de facto odprawiane wg. ogólnodostępnej tzw. Uproszczonej Procedury (Customs Freight Simplified Procedure CFSP) polegającej na dokonaniu formalnego zgłoszenia w ciągu 6 miesięcy od daty przywozu. W momencie odbioru zaś, towary powinny być jedynie wpisane do ewidencji handlowej odbiorcy (zgłoszenie uproszczone). W związku z tym wystarczy, że przewoźnik będzie posiadać numer rejestracji i identyfikacji odbiorcy w UK (numer EORI). Ten stan ma obowiązywać do 30 czerwca 2021 r., a po tym terminie odbiorca z UK powinien już korzystać z pozwolenia na swoją procedurę uproszczoną, którą powinien wyrobić we wspomnianym okresie przejściowym.
Ponadto nabywca z UK może skorzystać z mechanizmu odroczonego podatku VAT, w którym podatek VAT od importu może być rozliczony w deklaracji podatkowej, zamiast być płacony bezpośrednio do organów celnych w momencie wjazdu do Wielkiej Brytanii.

4. Przywóz z UK
a. Zmiany w sposobie rozliczenia transakcji
Wcześniej wskazano, że nabycie od przedsiębiorcy towarów wysyłanych lub transportowanych z UK na terytorium Polski stanowi import towarów, objęty wymogiem złożenia zgłoszenia celnego (importowego) oraz rozliczenia VAT w Polsce. Taki charakter tej transakcji prowadzi do:
- zmiany momentu powstania obowiązku podatkowego - obowiązek podatkowy z tytułu importu towarów powstaje z chwilą powstania długu celnego, a nie wystawienia faktury, tak jak to było do tej pory, czyli jeszcze przed Brexitem;
- możliwości zastosowania uproszczenia upoważniającego do rozliczenia VAT należnego od importu towarów w deklaracji podatkowej składanej za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu importu tych towarów (po spełnieniu warunków określonych w art. 33a ustawy o VAT);
- zmiany zasad dotyczących podstawy opodatkowania - podstawą opodatkowania z tytułu importu towarów jest wartość celna powiększona o należne cło i ewentualnie podatek akcyzowy;
- braku możliwości skorzystania z procedury magazynu typu call-off stock wobec towarów przemieszczanych na terytorium kraju z innych państw członkowskich;
- braku możliwości skorzystania z procedury uproszczonej dla wewnątrzwspólnotowych transakcji trójstronnych z udziałem podatników zidentyfikowanych na potrzeby takich transakcji w UK.

b. Miejsce dokonania odprawy przywozowej
Towary sprowadzane do Polski mogą być odprawiane i clone w każdym urzędzie na terenie UE, a więc czynności te mogą odbywać się na samej granicy celnej, w urzędzie znajdującym się po drodze przewozu (np. w Niemczech), albo w krajowym oddziale celnym. W przypadku odpraw w kraju, lub po drodze, na granicy konieczne jest objęcie towaru procedurą tranzytu (procedura T1) chyba, że towar przemieszcza się pod osłoną już wcześniej otwartej procedury tranzytu międzynarodowego (WPT, TIR). Przekroczenie granicy wymaga też uprzedniego złożenia przywozowej deklaracji skróconej związanej z bezpieczeństwem i ochroną obrotu towarowego (system ICS).

Uwaga! Odprawa ostateczna w przywozie dokonywana w innych krajach powinna, co do zasady, być realizowana przez przedstawiciela podatkowego (agencja i spedytor, który działa zarówno jako przedstawiciel celny, jak i przedstawiciel podatkowy) - kod procedury 4200. Pozwoli to uchronić się od zapłaty podatku importowego należnego w kraju odprawy.

c. Wywóz z UK
Zanim towar zostanie sprowadzany do UE, wcześniej będzie musiał opuścić teren UK. W związku z powyższym powinien zostać tam zgłoszony do procedury wywozu. Obowiązek ten będzie spoczywać na brytyjskim dostawcy, który powinien zgłosić towar do celnej procedury eksportowej (będzie to np. łączona deklaracja celna zawierająca dane bezpieczeństwa). Kierowca musi zaś przedstawić towary w brytyjskim urzędzie celnym. Dopiero wtedy eksporter otrzyma zgodę na dalsze czynności (pozwolenie na kontynuację przejazdu - P2P), a kierowca będzie mógł przewieźć towary do brytyjskiego portu lub terminalu wyjścia. Niemniej nie jest konieczne, aby kierowca dysponował dowodem brytyjskiej dokumentacji wywozowej. Wystarczy, że będzie znał numer tej operacji nadany w brytyjskim systemie zgłoszeń eksportowych.

d. Ułatwienia w Eurotunelu
I jeszcze jedno wskazanie związane z usprawnieniem przywozu towarów do UE. Dotyczy to przemieszczenia towarów przez Eurotunel. Otóż Francja wdrożyła system inteligentnych granic do obsługi ciężarówek korzystających z przepraw promowych i przejazdów przez Eurotunel. Przyporządkowuje on dane ze zgłoszenia celnego do numeru rejestracyjnego pojazdu przewożącego przesyłkę. Podczas odprawy na terminalach promowych lub na stanowisku obsługi ("pitstopie") w Eurotunelu, kierowca okazuje nr MRN procedury przywozowej, do której został zgłoszony towar (T1, WPT, import). Numer MRN zostanie zeskanowany i skojarzony z numerem rejestracyjnym pojazdu (VRN) lub numerem rejestracyjnym przyczepy (TRN).
Jakie dokumentu muszą być skanowane w "pitstopie" przeczytasz tutaj.
Skanowanie dokumentów pozwala uznać, że sprowadzony towar ma już uregulowaną sytuację prawną (został zgłoszony do odpowiedniej procedury). Jednocześnie pozwala płynnie przekraczać granicę w tym miejscu i nie tworzyć zatorów.