Beer Game - praktyczne refleksje o grze logistycznej w dydaktyce

Obok powyższego stwierdzenia, punktem wyjścia dla rozważań o dydaktycznym znaczeniu Gry Piwnej warto uczynić specyfikę nauczania wiedzy o zarządzaniu w ogóle, z wyróżnieniem silnego ukierunkowania pragmatyczno-normatywnego - jednak przy jednoczesnym, szczególnie zresztą niekorzystnym w tym przypadku, występowaniu istotnych ograniczeń w kwestii podejmowania pierwszych wyzwań natury praktycznej z zakresu zarządzania. Logistyka, wbrew potocznemu rozumieniu jej domeny, obecna jest wśród kadry zarządzającej, obarczonej odpowiedzialnością za powodzenie organizacji. Zaledwie przejawia się w działaniach na stanowiskach wykonawczych, realizujących logistyczne wytyczne, na których zwykle proponowane są adeptom logistyki pierwsze doświadczenia praktyczne. Choć trudno polemizować z odmawianiem przekazywania nowicjuszom odpowiedzialności za budowane znacznymi nakładami systemy logistyczne, to nie sposób bagatelizować głosów, domagających się kształcenia praktycznego, szczególnie istotnego i jednocześnie ograniczonego w sferze zarządzania.

Gra jako instrument dydaktyczny
Idea umieszczania wybranych aspektów modelowanej rzeczywistości w realiach gry nie należy do nowych. Dość wspomnieć o rozgrywkach szachowych, umożliwiających prowadzenie bezkrwawych "bitew" od niemal półtora tysiąclecia. Walory dydaktyczne gier w pełni zostały jednak docenione dopiero w latach 60. ubiegłego wieku, na które przypadł początek fali szczególnego zainteresowania wykorzystaniem ich w szkolnictwie średnim i wyższym. Na fali boomu gier edukacyjnych stworzona została między innymi Gra Piwna (Beer Distribution Game, znana też jako Production - Distribution Simulation, bądź po prostu Beer Game), dzięki popularyzacji komputerów i Internetu przeżywająca dziś swoją drugą młodość.
Szczególną gałęzią rozwoju komputerowych odwzorowań rzeczywistości nazwać tu można symulacje edukacyjne, do których grona - obok szkoleniowych symulatorów lotów czy defibrylacji - należy również tytułowa Gra Piwna. Ich wspólną cechą jest wyłączenie zaangażowania w symulowanych procesach ryzyka, które w rzeczywistości by im towarzyszyło, czy to w postaci narażenia życia, materiałów, sprzętu, czy wreszcie funkcjonowania całej organizacji na poziomie zarządczym. Stwierdzić należy, że symulatory o silniejszych znamionach gry przedstawiają sobą szczególną wartość dydaktyczną, bowiem ich rozrywkowy charakter sam przez się stanowi dobrą podstawę do zaangażowania się w mechanizm tego rodzaju narzędzia szkoleniowego. Atut ten z różną siłą ujawnia się wśród wielu wersji Gry Piwnej.

Oczywiście gier komputerowych o znamionach symulacji wskazać można dziś mnóstwo. Niewiele z nich jednak, w zgodzie z teorią kształcenia, nazwać by można prawdziwie dydaktycznymi, mimo, iż na pozór zdają się wiernie odbijać rzeczywistość. Jest to jednak zaledwie pierwsze z trzech kryteriów dydaktycznego charakteru gier, które Józef Bednarek słusznie nazwał merytorycznym, obok niego wskazując również na kryterium metodyczne, w skrócie odnoszące się do atrakcyjności formy oraz psychologiczne, "dotyczące wpływu gry na zainteresowania uczniów i możliwości dostosowania tempa pracy do indywidualnych potrzeb". Gra Piwna spełnia wszystkie powyższe kryteria. Po pierwsze, jest symulacją o akademickim rodowodzie, odnoszącą się do podstawowych twierdzeń nauki o zarządzaniu w kontekście międzyorganizacyjnych stosunków oraz dynamiki systemów i zakorzenioną na gruncie nauczania o zarządzaniu dekadami jej stosowania - co do tego trudno mieć wątpliwości. Problem kryteriów metodycznego i psychologicznego zdaje się jednak bardziej złożonym, gdy wziąć pod uwagę, iż Gra Piwna objawia się w wielu mutacjach i opuściła już uczelniane mury, znajdując przychylny grunt również w szkołach średnich i na szkoleniach dla przedstawicieli kadry zarządzającej. Różne jej odmiany będą zatem w różnym stopniu spełniać owe kryteria w odniesieniu do różnych typów audytorium - co prezentuje tabela 2, skrótowo prezentując wybrane wersje internetowe Beer Game.

Co do ogólnych walorów dydaktycznych gier "klasy piwnej", wykraczając poza podstawowe warunki dydaktycznego znaczenia, niewątpliwie stwierdzić można, iż Beer Distribution Game wpisuje się w (może nie najnowszą, ale nadal aktualną) koncepcję kształcenia wielostronnego Wincentego Okonia, pozwalając zarówno na poznawanie wpisanej weń prawidłowości, własnych zachowań względem symulowanych zjawisk oraz przeżywanie symulowanych procesów i wpływanie na nie. Meritum Gry Piwnej nie ogranicza się do planowania logistycznego, ale sięga do dyspozycji psychicznych, skutkujących wyzwoleniem efektu Forrestera, które powinny zostać w toku jej realizacji świadomie rozpoznane i powiązane z wnioskami na przyszłość.

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 1/2012.