Wybrane prawne zasady transportu roślin

Zarządzanie logistyczne rozumiane jako proces zintegrowanego planowania, organizowania i kontrolowania przepływu towarów, jest również istotne w zakresie transportu roślin. Chodzi przede wszystkim o stworzenie warunków dla ochrony roślin przed organizmami szkodliwymi. W tym celu bezsprzecznie potrzebne są instrumenty prawne, które wprowadzą zasady postępowania w przypadku wystąpienia zagrożenia, a także obligatoryjne wymagania i uprawienia w zakresie kontroli roślin w czasie ich wywozu i wwozu na teren Polski oraz transportu na obszarze kraju. Szczególnie istotne są kontrole fitosanitarne przeprowadzane przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa na zasadach określonych w ustawie z 18 grudnia 2003 roku o ochronie roślin.
Warto zaznaczyć, że ochrona roślin jest istotnym elementem produkcji roślinnej, jednym z czynników decydujących o wielkości plonów, wpływa na ograniczenie strat w przechowalnictwie oraz jakość produktów przeznaczonych do konsumpcji [Korzycka-Iwanow 2009, s. 340]. To właśnie obrót towarowy pomiędzy państwami stanowi duże zagrożenie dla zdrowotności roślin. Dlatego zwalczenie organizmów szkodliwych, oprócz przepisów polskich, regulują także przepisy międzynarodowe. Warto wspomnieć o Międzynarodowej Konwencji Ochrony Roślin FAO czy Porozumieniu w sprawie stosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych WTO. Na szczeblu unijnym problematyka ta uregulowana jest w Dyrektywie 2000/29/WE z 8 maja 2000 roku w sprawie środków ochronnych przed wprowadzaniem do Wspólnoty organizmów szkodliwych dla roślin lub produktów roślinnych i przed ich rozprzestrzenianiem się we Wspólnocie.

Zasady zwalczania organizmów kwarantannowych i niekwarantennowych
Na początku warto wyjaśnić, że w świetle ustawy z 18 grudnia 2003 roku o ochronie roślin, pod pojęciem roślin należy rozumieć żywe rośliny lub ich części, wraz z nasionami w rozumieniu botanicznym, przeznaczonymi do siewu, w szczególności: owoce, warzywa, bulwy, bulwocebule, rozłogi, cebule i kłącza, kwiaty cięte, ścięte drzewa z liśćmi. Istotną rolę w zakresie ochrony roślin odgrywa Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Zadania tej instytucji są szerokie i obejmują między innymi obserwacje i kontrole roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów w celu ustalenia występowania: organizmów szkodliwych szczególnie groźnych, dotychczas niewystępujących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub których występowanie nie jest szeroko rozpowszechnione, zwanych "organizmami kwarantannowymi" lub organizmów szkodliwych, szeroko rozpowszechnionych, zwanych "organizmami niekwarantannowymi".

Podstawowe obowiązki w zakresie ochrony roślin przepisy nakładają na posiadacza roślin. To właśnie on, w przypadku wystąpienia organizmów kwarantannowych zobowiązany jest do zawiadomienia o tym fakcie wojewódzkiego inspektora lub wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Jego obowiązkiem jest także zaniechanie sadzenia, siewu, rozmnażania lub transportu roślin oraz obrotu roślinami, produktami roślinnymi lub przedmiotami porażonymi do czasu zakończenia urzędowej kontroli. Szczegółowe obowiązki posiadaczy może określić wojewódzki inspektor w drodze decyzji.
W świetle omawianej ustawy, organizmy kwarantannowe podlegają obowiązkowi zwalczania i nie mogą być wprowadzane, przemieszczane, hodowane lub przechowywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Wojewódzki inspektor przeprowadza kontrole roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów, w tym podłoży, opakowań lub środków transportu, w zakresie występowania organizmów szkodliwych oraz spełnienia wymagań określonych w ustawie, w miejscach uprawy roślin, wytwarzania produktów roślinnych lub przedmiotów, przechowywania i sprzedaży roślin. Urzędowa kontrola roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów na drogach i w środkach transportu jest przeprowadzana we współpracy z Policją i Inspekcją Transportu Drogowego.

Paszport roślin, świadectwo fitosanitarne
Rośliny, produkty roślinne lub przedmioty wprowadzane lub przemieszczane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, będące szczególnie podatne na porażenie przez organizmy kwarantannowe i stwarzające niebezpieczeństwo rozprzestrzeniania się tych organizmów, powinny być zaopatrzone w paszport roślin, świadectwo fitosanitarne albo inne dokumenty przewidziane w przepisach na przykład unijnych czy międzynarodowych. Paszport roślin stanowi etykietę dołączoną do roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów, poświadczającą, że spełniają one wymagania zdrowotności określone w ustawie. Czyli, że rośliny, produkty roślinne, zostały wyprodukowane przez podmiot zarejestrowany w rejestrze przedsiębiorców prowadzonym przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa, i są wolne od organizmów kwarantannowych oraz spełniają wszystkie wymagania specjalne.
Paszport roślin wydaje się, jeżeli rośliny, produkty roślinne lub przedmioty są przemieszczane między innymi: 1) na terytorium RP, z wyjątkiem roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów przeznaczonych do państw trzecich i zaopatrzonych w świadectwo fitosanitarne; 2) z terytorium RP na obszar innych państw członkowskich UE. Może go uzyskać podmiot wpisany do rejestru przedsiębiorców, składając wniosek do wojewódzkiego inspektora właściwego ze względu na miejsce prowadzenia uprawy, wytwarzania, składowania lub przechowywania roślin czy produktów roślinnych. Oczywiście, jeżeli nie są spełnione warunki określone w przepisach, wspomniany organ odmawia wydania paszportu roślin.

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 3/2011.