Logiści w starożytnym Rzymie

Miasta greckie wyniszczyły się wzajemnie w wyniku prowadzonych wojen, lecz podboje Aleksandra Wielkiego przyczyniły się do upowszechnienia kultury greckiej na całym Bliskim Wschodzie. Pomimo że imperium Aleksandra Wielkiego rozpadło się po jego śmierci, to jednak jedność w sensie gospodarczym i kulturowym pozostała. Język grecki zapanował na ogromnych obszarach od Wielkiej Grecji aż do Indusu. Urzędnicy greccy służyli w administracji państwowej krajów powstałych po rozpadzie imperium Aleksandra Wielkiego, a kupcy greccy utworzyli dzielnice handlowe na przedmieściach wszystkich ważniejszych miast.

Geneza rzymskich logistes
W połowie II w. przed Chr., Rzymianie podbili Grecję i wchłonęli jej kulturę. Odziedziczyli lub przywłaszczyli sobie gospodarcze osiągnięcia epoki hellenistycznej oraz jej ówczesne instytucje. Procesy romanizcyjne przebiegały szybciej w prowincjach zachodnich, a wolniej we wschodnich, gdzie dominowały wpływy greckie. Większość urzędników w miastach helleńskich przetrwała, wypełniając powierzone funkcje w lokalnej administracji. W okresie panowania Rzymian na tych terenach pracowali logistes wyznaczeni przez miasta i mianowani przez Rzym. Jednak rzymscy logistes byli wysyłani do greckich miast tylko w szczególnych sytuacjach. Pojawienie się nowych urzędników jest poczytywane przez wielu badaczy za najbardziej widoczny przejaw rzymskiego wpływu na greckie miasta.

Ewolucja rzymskich logistes
W starożytnym Rzymie logistes (także logistai, logistae, logisteia), czyli kontrolerzy, byli zwykle uważani za odpowiedników kuratorów na przykład miejskich (curatores civitatium), którzy mieli czuwać nad gospodarką finansową miast, nie dopuszczać do rozrzutności i dbać o podniesienie dochodów.
Początkowo logistes w randze wyższej od sędziów, w uregulowany sposób wybierano spośród obywateli Rzymu rekrutujących się ze stanu ekwickiego lub wytypowanych przez senatorów i mających odpowiednie kwalifikacje. Swoje obowiązki, na przykład kontrole finansowe instytucji (rad miejskich), stowarzyszeń, wypełniali w różnych miastach, przede wszystkim w tych, których nie byli mieszkańcami. W II w. po Chr. logistes nie byli urzędnikami miejskimi, lecz nadzorcami finansowymi, wybieranymi przez władze, a w szczególnych okolicznościach mianowanymi przez cesarza. Zajmować się mieli porządkowaniem spraw finansowych, zapobiegać nadmiernym wydatkom i sprzeniewierzeniu funduszy, co dawało solidne podstawy dla realizacji budżetu miasta. W mianowaniu logistes upatrywano jedną z najwcześniejszych oznak tendencji do centralizacji władzy i likwidacji samorządu w miastach.

Zapotrzebowanie na dodatkowych logistes w miastach pokazuje, że w pracy urzędników miejskich występowały zaniedbania. Dopuszczano się korupcji, zdarzały się przypadki niekompetencji, rozrzutności, której sprzyjała niepełna kontrola poczynań władz miejskich, dostrzegana również przez mieszkańców. Dawały o sobie znać braki w przygotowaniu teoretycznym i praktycznym urzędników. Jednak władze cesarstwa zaniechały wysiłków skierowanych na podniesienie poziomu ich wiedzy, tym samym stopniowo degradując znaczenie władz miejskich. W efekcie rozrostu biurokracji centralnej nastąpiło zbiurokratyzowanie miast.

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 2/2010.