Integracja danych operacyjnych i kosztowych na potrzeby kontrolingu procesów przedsiębiorstw rolnych - cz. 1
- Bogusław Śliwczyński
- Kategoria: E-gospodarka
W przedsiębiorstwach wielu branż gospodarczych koszty operacyjne pełnego łańcucha dostaw produktu - między innymi zaopatrzenia i gospodarki materiałowej, produkcji, dystrybucji (w tym magazynowania, spedycji i transportu) - stanowią znaczący (ponad 70%) udział całkowitych kosztów działalności. Poprawa efektywności działalności gospodarczej decyduje często o rozwoju przedsiębiorstwa i możliwości poprawy konkurencyjności jego produktów. Wymaga to jednak od menedżerów szczegółowej analizy efektywności procesów i zasobów przedsiębiorstwa (rysunek 1) oraz analizy kosztów i wrażliwości wyniku przedsiębiorstwa na poszczególne grupy kosztów.
Kadra zarządzająca gospodarstw rolnych, w ramach analizy kosztów produktów (a także zestawienia kosztów produktów z wynikami ich sprzedaży), poszukuje możliwości analizy działań wykonywanych w trakcie procesów - na przykład zaopatrzenia czy wytwarzania produktów rolnych - oraz zużycia zasobów, będących bezpośrednią przyczyną ponoszonych kosztów.
Zdefiniowanie problemu
Niestety, kierownictwo przedsiębiorstw rolnych nie zawsze dysponuje systemem ewidencyjno-informacyjnym, który umożliwia przeprowadzanie odpowiednich analiz i oceny efektywności działań operacyjnych przedsiębiorstwa. Obok braku odpowiednich systemów informacji zarządczej występują również przeszkody merytoryczne identyfikacji, oceny poziomu i struktury kosztów operacyjnych (procesowych) w pełnym łańcuchu dostaw produktów rolnych. Istotnym ograniczeniem wykorzystania kompleksowego rachunku kosztów operacyjnych (procesowych) jest stosowanie w przedsiębiorstwach tradycyjnych metod księgowania kosztów (w układzie rodzajowym przedstawionym obok) i ich alokowania na zasoby przedsiębiorstwa (wynagrodzenia, amortyzację, materiały, energię, usługi obce, itd.). Metody te nie są przystosowane do alokowania kosztów na procesy i produkty, co utrudnia analizę wielowymiarowych zależności produktu i jego konkurencyjności rynkowej, od realizowanych procesów i zużywanych zasobów.
Tradycyjne metody oceny kosztochłonności produktów uzależniają zyskowność produktu od wartości obrotu - co oznacza, że koszty produkcji, dystrybucji czy sprzedaży rozliczane są według klucza wartości przychodów. Proporcjonalność alokacji kosztów oznacza, że produkty o podobnej wartości sprzedaży są tak samo kosztochłonne dla przedsiębiorstwa. Jednak taki rachunek kosztów nie odzwierciedla zróżnicowanego zużycia zasobów przez poszczególne produkty.
Tradycyjne systemy ewidencji kosztów alokowanych w miejscach powstawania kosztów (MPK), w układzie rodzajowym, pokazują:
• Kto - MPK 034 - Dział Zaopatrzenia, MPK 025 - Dział Produkcji Roślinnej,...,
• Na co - materiały, wynagrodzenia, usługi,...,
• Ile - poszczególne wartości kosztów księgowane według pozycji rodzajowych,
• Kiedy - okres księgowania kosztów,
poniósł koszty, czyli wydawał pieniądze w przedsiębiorstwie. Jednak dopiero odpowiedź na pytania: W jaki sposób są ponoszone koszty? Co ma wpływ na koszty i w jakim stopniu? - stwarza możliwości poszukiwania bardziej racjonalnych sposobów działań i wykorzystania zasobów, umożliwiających redukcję kosztów.
Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 1/2009.